Τί σημαίνει η λέξη «Διαφθορά»;
Η Διαφθορά αναφέρεται, ως επί το πλείστων, στην κατάχρηση εξουσίας μέσω συγκεκριμένων ανατεθειμένων πόστων για προσωπικό όφελος. Μέσα από την Διαφθορά, όπου αυτή επικρατεί, αποδυναμώνεται η δημοκρατία και η ουσιαστική οικονομική ανάπτυξη, ενώ προωθείται η ανισότητα, ο κοινωνικός διαχωρισμός και ο ατομικισμός. Το επίσημο Αγγλικό λεξικό «Cambridge» περιγράφει την Διαφθορά ως παράνομη και υποκριτική συμπεριφορά, κυρίως από άτομα που βρίσκονται σε θέσεις ισχύος (Cambridge Dictionary, 2021).
Η Διαφθορά μπορεί να προκύψει οπουδήποτε και σε οποιονδήποτε οργανισμό, στον επιχειρηματικό τομέα, στον κυβερνητικό, στα δικαστήρια, τα ΜΜΕ και γενικά στην κοινωνία. Συνήθως αφορά άτομα σε ψηλές θέσεις, όπως πολιτικούς, δημόσιους υπαλλήλους ή άλλα κυβερνητικά όργανα και επιχειρηματίες, ή άτομα σε θέσεις από τις οποίες μπορούν να επηρεάσουν την έκβαση μιας κυβερνητικής ή επιχειρηματικής διαδικασίας. Η Διαφθορά πάντοτε διεκπεραιώνεται στο παρασκήνιο, στις σκιές, με την συμβολή διάφορων άλλων επαγγελματιών από τον κάθε τομέα αναλόγως, όπως τραπεζίτες, δικηγόρους, λογιστές και κτηματομεσίτες, μεταξύ άλλων (Transparency International, 2021). Λαμβάνει δε διάφορες μορφές, συγκεκριμένα:
- «Λάδωμα» δημοσίων λειτουργών από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, εταιρείες και οργανισμούς με αντάλλαγμα συγκεκριμένες συμφωνίες, υπηρεσίες και διευκολύνσεις.
- Κατάχρηση δημοσίου χρήματος ή εξουσίας από πολιτικούς για σκοπούς παραχώρησης επαγγελματικών θέσεων ή συμβάσεων σε κοντινά τους πρόσωπα, ή για προσωπικό τους όφελος.
Πού κατατάσσεται η Κύπρος στον παγκόσμιο χάρτη Διαφθοράς;
Κατά μέσο όρο και συγκρίνοντας με χώρες από διάφορες περιοχές του πλανήτη, η Κύπρος, εκ πρώτης όψεως, βρίσκεται σε μέτρια προς χαμηλά επίπεδα Διαφθοράς, από στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν το 2020 και το 2019. Συγκεκριμένα, το «Corruption Perceptions Index», ή αλλιώς «CPI» (Corruption Perceptions Index, 2020), αποτελεί τον πιο γνωστό τρόπο μέτρησης Διαφθοράς. Εκδίδεται από το 1995, διεκπεραιώνεται από τον Γερμανικό οργανισμό «Transparency International» και λαμβάνει υπόψιν στοιχεία από τραπεζικούς τομείς, οικονομικούς δείκτες και οργανισμούς συμβουλευτικών υπηρεσιών (όπως την Παγκόσμια Τράπεζα και το Βρετανικό «Economist Intelligence Unit») για να κατηγοριοποιήσει 180 χώρες του πλανήτη αναλόγως βαθμού Διαφθοράς. Στην λίστα αυτή, η Κύπρος βρίσκεται στην 42η θέση με 57 βαθμούς για το 2020 (0 = μέγιστη Διαφθορά και 100 = ελάχιστη Διαφθορά).
Επίσης, βάση ενός άλλου εναλλακτικού δείκτη Διαφθοράς, του «Control of Corruption» (The Global Economy, 2019), ο οποίος βαθμολογεί τις χώρες ανάλογα με τα επίπεδα δημόσιας και Κυβερνητικής Διαφθοράς (2.5 = ελάχιστη Διαφθορά και -2.5 = μέγιστη Διαφθορά), η Κύπρος βρίσκεται στην 51η θέση για το 2019 με 0.60 μονάδες.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πιο πάνω δείκτες μετρούν την Διαφθορά στη βάση των αντιλήψεων που έχουν διάφοροι Φορείς και Οργανισμοί για την κάθε χώρα, αφού η Διαφθορά δεν αποτελεί μετρήσιμο στοιχείο.
Από τους πιο πάνω δείκτες, διαφαίνεται μεν μία αξιόλογη βαθμολογία σε σύγκριση με όλες τις χώρες του πλανήτη συνολικά. Εάν όμως αναλογιστούμε ότι σε αυτές βρίσκονται αρκετές χώρες από διαφορετικές ηπείρους οι οποίες χαρακτηρίζονται από ακραία φαινόμενα Διαφθοράς και φτώχειας, τότε η θέση στην οποία κατατάσσεται η χώρα μας ίσως να μην είναι τόσο ενθαρρυντική. Επιπλέον, η εξευγενισμένη και έντεχνα επικαλυπτόμενη Διαφθορά που παρατηρείται κατά καιρούς στον τόπο μας, ίσως να είναι περισσότερο ύπουλη από άλλες μορφές. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Δανία, η Νορβηγία, η Γερμανία, το Βέλγιο και η Ολλανδία βρίσκονται σε αρκετά πιο ευνοϊκές θέσεις από την Κύπρο, που φανερώνουν αρκετά χαμηλότερα επίπεδα εγχώριας Διαφθοράς. Συγκεκριμένα, το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται μόλις στην 11η θέση του πίνακα «CPI».
Γιατί επικρατεί η Διαφθορά στην Κύπρο;
Οι λόγοι για τους οποίους επικρατεί Διαφθορά στην Κύπρο ενδεχομένως να είναι διάφοροι και να πηγάζουν μέσα από χρόνιες διαδικασίες και συμπεριφορές. Το ζήτημα όμως που προκύπτει είναι το ακόλουθο:
Οι άνθρωποι αναλαμβάνουν συγκεκριμένα πόστα γιατί είναι διεφθαρμένοι, ή τα συγκεκριμένα πόστα πλάθουν διεφθαρμένες συμπεριφορές?
Ενδεχομένως η απάντηση στο πιο πάνω ερώτημα να είναι συχνά ένας συνδυασμός των δύο στοιχείων. Το γεγονός ότι η Κύπρος είναι μία μικρή χώρα, μία μικρή κοινωνία, οι οποία απέκτησε την ανεξαρτησία της μόλις πριν 60 χρόνια, ίσως να ήταν ένα στοιχείο που βοήθησε στο να ευνοηθεί η εξάπλωση της Διαφθοράς. Η κουλτούρα της «γνωριμίας», η «κουμπαροκρατία» και ο νεποτισμός, αλλά και η συχνή προϋπόθεση κομματικού προσανατολισμού για να αναμειχθεί κάποιος με τα κοινά, τρέφουν με την σειρά τους την εξάπλωση της Διαφθοράς. Η πρώιμη και, συγκριτικά με άλλες χώρες, λιγότερο ανεπτυγμένη πολιτική σκηνή της Κύπρου χωρίς δυνατούς και ανεξάρτητους θεσμούς, σε συνδυασμό με τις τεράστιες οικονομικές δυνατότητες που φέρει η γεωγραφική θέση και οι φυσικοί πόροι του νησιού, ειδικά κατά τα τελευταία χρόνια, έχουν ως αποτέλεσμα πολύ συχνά να βρίσκουν το φως της δημοσιότητας διάφορα αμφιλεγόμενα περιστατικά.
Η γνωστή Δανέζικη εταιρεία Επαγγελματικών Υπηρεσιών και “Compliance Management”, «GAN» (GAN, 2020), προσφέρει την δική της αξιολόγηση για την Διαφθορά στην Κύπρο όσον αφορά διάφορους τομείς. Στον δημόσιο τομέα, αναφέρει ότι τα επίπεδα Διαφθοράς είναι σχετικά ψηλά, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την εξασφάλιση επιχειρηματικών
αδειών και πιστοποιητικών, ενώ σημειώνεται αναποτελεσματική Κυβερνητική γραφειοκρατία. Σε ότι αφορά τον τραπεζικό τομέα, η έλλειψη διαφάνειας έχει δημιουργήσει την κακοφημία «ξεπλύματος» χρήματος. Μετά την κρίση του 2013, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υπογραμμίσει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είχε εφαρμόσει όλα τα προτεινόμενα μέτρα που αποσκοπούσαν στην διασφάλιση της βιωσιμότητας του Τραπεζικού τομέα. Η εταιρεία «GAN» υποστηρίζει εμφαντικά ότι ο Τραπεζικός είναι ο τομέας όπου τα πολιτικά και τα επιχειρηματικά συμφέροντα συνυπάρχουν και «τρέφουν» το ένα το άλλο.
Είναι γεγονός ότι περιπτώσεις τέτοιας εκμετάλλευσης Κυβερνητικών και δημόσιων σχεδίων και πόστων για προσωπικά οφέλη αποτελούν δυστυχώς συχνό φαινόμενο στον τόπο μας, και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να μπουν οι σωστές βάσεις και υποδομές που θα φέρουν ουσιαστικές αλλαγές.
Το γνωστό πρόσφατο σκάνδαλο σχετικά με το Κυβερνητικό επενδυτικό πρόγραμμα εξασφάλισης διαβατηρίων στο νησί υποστηρίζει τα πιο πάνω και αποτελεί σημαντικό παράδειγμα. Ένα άλλο παράδειγμα που πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας αφορά την Επιτροπή Σιτηρών, η οποία μετέφερε καταθέσεις εκατομμυρίων στην Λαϊκή Τράπεζα ένα μήνα πριν το κούρεμα των καταθέσεων το 2013, με αποτέλεσμα την απώλεια τους. Οι διοικούντες και διευθύνοντες την Επιτροπή Σιτηρών κατά την τότε περίοδο ήταν άτομα με άμεση, προσωπική εμπειρία και γνώση για τα οικονομικά και τραπεζικά δεδομένα και δεν δικαιολογείται η άγνοια του κινδύνου του κουρέματος από την ενέργεια τους αυτή (Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας, 2019).
Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε να απαριθμούμε παραδείγματα, άτομα και περιπτώσεις. Ο σκοπός του άρθρου αυτού όμως δεν είναι να κατονομάσει, να κουτσομπολέψει ή να δακτυλοδείξει. Ο σκοπός είναι πολύ περισσότερο η ουσία, ότι σε ένα ευνομούμενο κράτος πρέπει να υπάρχουν κανόνες και να τηρούνται. Η Διαφθορά δεν κινείται με σκοπό το κοινό συμφέρον που θα βοηθήσει σε βάθος χρόνου ολόκληρη την κοινωνία. Αντίθετα, ενισχύει αυτούς που βρίσκονται σε θέσεις ισχύος και τα συμφέροντα μίας μικρής μερίδας του συνόλου. Ως εκ τούτου, τέτοιες ενέργειες προωθούν και είναι άμεσα συνδεδεμένες με την Ανισότητα, όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά στα περισσότερα, αν όχι σε όλα τα μέρη του πλανήτη.
Τί πρέπει να αλλάξει;
Η Κύπρος του σήμερα έχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ από Δυνατούς, Ακέραιους και Ανεξάρτητους θεσμούς. Πρέπει να σταματήσει η ατιμωρησία και να γίνει μία συλλογική προσπάθεια ένταξης περισσότερων δίκαιων και άφθαρτων ατόμων στα κοινά. Θα πρέπει τέτοιοι άνθρωποι να αποτελούν την πλειοψηφία και όχι την μειοψηφία των εμπλεκομένων. Επίσης, η ένταξη ατόμων σε σημαντικά πολιτικά πόστα δεν θα πρέπει να προϋποθέτει κομματικό προσανατολισμό, αλλά την ουσία, η οποία βρίσκεται στην μόρφωση, την εμπειρία και τις ικανότητες του κάθε υποψηφίου. Μία καλή αρχή ίσως να ήταν η υιοθέτηση της οριζόντιας ψήφου.
Τέλος, θα πρέπει να καταβληθούν ειλικρινείς προσπάθειες για αντιμετώπιση του λεγόμενου «Rent Seeking behaviour». Δηλαδή της εκμετάλλευσης και παραποίησης της δημόσιας πολιτικής για σκοπούς προσωπικού κέρδους. Δεν θα έπρεπε να υπάρχει οποιοσδήποτε «ωφέλιμος» λόγος για τον οποίο το Κυπριακό σχέδιο διαβατηρίων θα έπρεπε να λειτουργεί με μεσάζοντες οι οποίοι θα λάμβαναν «παχουλές» αμοιβές και μίζες.
Επαναλαμβάνουμε, όπως έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενο άρθρο, ότι η Διαφθορά υπάρχει παντού στον κόσμο, όπου υπάρχουν τα κίνητρα και το χρήμα. Είναι ένα φαινόμενο το οποίο δεν μπορεί να εξαλειφθεί πλήρως. Μπορούμε όμως να προβούμε σε ενέργειες για την μείωση του στον μέγιστο βαθμό. Και αυτό δεν αποτελεί επιλογή, αλλά υποχρέωση για την κοινωνία μας.
*Σημειώνουμε ότι έχει συμβάλει ενεργά στην ολοκλήρωση του πιο πάνω άρθρου ο κύριος Ιούλιος Μαρκίδης, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά.
Βιβλιογραφία:
(2019). Ανάκτηση από The Global Economy: https://www.theglobaleconomy.com/rankings/wb_corruption/
(2020, April). Ανάκτηση από GAN: https://www.ganintegrity.com/portal/country-profiles/cyprus/
(2020). Ανάκτηση από Corruption Perceptions Index: https://en.wikipedia.org/wiki/Corruption_Perceptions_Index
(2021). Ανάκτηση από Cambridge Dictionary: https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/corruption
(2021). Ανάκτηση από Transparency International: https://www.transparency.org/en/what-is-corruption
Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας. (2019). Ειδική έκθεση αρ.ΕΣΚ/01/2019, 20/12/2019.
[content_block id=45]
