Παγκόσμια Ανισότητα: Η Απόλυτη Σύγχρονη Πρόκληση για την Ανθρωπότητα

Αγαπητοί Συνεργάτες / Αναγνώστες,
Πιο κάτω παραθέτουμε ένα εκτενές άρθρο που αφορά ένα από τα πιο φλέγοντα θέματα του 21^ου αιώνα:

Την Ανισότητα, Οικονομική και Κοινωνική.
Πιστεύουμε ότι, μέσα από τη μελέτη που έχει γίνει, διαβάζοντας το άρθρο αυτό θα εξάγετε πολύ χρήσιμες καθώς και επίκαιρες πληροφορίες για το Παγκόσμιο αυτό ζήτημα που κάποτε φέρει θεμιτά αποτελέσματα, τις περισσότερες φορές όμως αποτελεί μάστιγα στη γενική πρόοδο της ανθρωπότητας.

Με σεβασμό και εκτίμηση,

The Revita Team

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ίσως να μην γνωρίζετε ότι οι 26 πλουσιότεροι άνθρωποι του πλανήτη διαθέτουν όση περιουσία χειρίζονται τα 3.8 δισεκατομμύρια πιο «φτωχά» άτομα του πλανήτη μαζί (δηλαδή περίπου ο μισός πληθυσμός της γης). Ούτε πως ο ιδιοκτήτης της εταιρείας «Amazon» και πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, Τζεφ Μπέζος, διαθέτει περιουσία τόσο τρομακτικής αξίας που το 1% της ισούται με ολόκληρο τον ιατροφαρμακευτικό προϋπολογισμό της Αιθιοπίας (χώρα 105 εκατομμυρίων ανθρώπων). Η φιλανθρωπική Οργάνωση «Oxfam» υποστηρίζει πως από το 2018, εάν ο φόρος περιουσίας εφαρμοζόταν στο πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού, αυτό θα ήταν αρκετό για την συλλογή περίπου $418 δισεκατομμυρίων ανά έτος, ποσό το οποίο θεωρείται αρκετό για να στείλει όλα τα ανήλικα παιδιά του πλανήτη στο σχολείο και για την παροχή ιατρικής φροντίδας που πιθανόν να συμβάλλει στην αποτροπή 3 εκατομμυρίων θανάτων (Elliot, 2019).

«Ανισότητα»: ο όρος αναφέρεται στην άδικη κατάσταση που διαμορφώνεται μέσα σε μια κοινωνία, όπου κάποιοι άνθρωποι (ή ομάδες ατόμων) είναι δέκτες περισσότερων και καλύτερων προνομίων, ευκαιριών, κοινωνικής αντιμετώπισης, περιουσίας και χρημάτων (μεταξύ άλλων) από τους υπόλοιπους (The Cambridge Dictionary, 2020).

Η Ανισότητα χωρίζεται σε διάφορες κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων της Κοινωνικής και της Εισοδηματικής. Το άρθρο αυτό αφορά κυρίως την άνιση κατανομή πλούτου και εισοδημάτων ανά το παγκόσμιο, δηλαδή την Εισοδηματική Ανισότητα, και όχι τόσο την Κοινωνική Ανισότητα. Όμως, πρέπει να σημειωθεί ότι παρόλο που οι δύο αυτές κατηγορίες αντιμετωπίζονται ως δύο διαφορετικά ζητήματα, είναι πολλές φορές αλληλένδετες. Το οικογενειακό προφίλ (οικονομική κατάσταση), η μόρφωση και η παιδεία, οι αντιλήψεις και οι πεποιθήσεις με τις οποίες μεγαλώνει και καλλιεργείται ο κάθε άνθρωπος, σχεδόν πάντοτε αποτελούν τα μέγιστα κριτήρια για το πού τοποθετείται αυτός/ή στο παρών ή στο μελλοντικό στάδιο της ζωής του/ης ανάμεσα στην κοινωνία. Η Εισοδηματική Ανισότητα δεν παρουσιάζεται μόνο ως ένα διαχωριστικό μεταξύ κρατών και περιοχών του πλανήτη, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις υφίσταται και στο εσωτερικό της κάθε χώρας (κοινωνικά στρώματα). Αυτό το είδος Ανισότητας λαμβάνει παραμέτρους όπως ο πλούτος, το επαγγελματικό εισόδημα και η κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών. Στη συνέχεια του άρθρου περιγράφεται η Εισοδηματική Ανισότητα σε Παγκόσμιο επίπεδο, ενώ καταλήγει με μία σύνοψη του ζητήματος αυτού όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζει και την Κύπρο.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ

Οι περισσότεροι άνθρωποι εκφράζουν δυσαρέσκεια για θέματα Εισοδηματικής Ισότητας. Παρόλο που η παγκόσμια Ανισότητα είναι σίγουρα γεγονός, δεν γνωρίζουν όλοι οι άνθρωποι τους ακριβείς λόγους για τους οποίους αυτή προκαλείται ή αποτελεί σημαντικό οικονομικό πρόβλημα. Και αυτό γιατί η Ανισότητα είναι αποτέλεσμα χρόνιων επαναλαμβανόμενων διαδικασιών. Χαρακτηριστικό είναι το ότι πολλές μελέτες στο παρελθόν έχουν δείξει πως η Ανισότητα συχνά επιδρά θετικά και τρέφει την Οικονομική Ανάπτυξη μίας χώρας, καθιστώντας την ως ένα συχνό αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής.

Επιπλέον, δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρος ο τρόπος με τον οποίο η Ανισότητα επηρεάζει αρνητικά την οικονομία. Γι’ αυτό, εδώ είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η Εισοδηματική Ανισότητα συνδέεται άμεσα με την Χρηματοπιστωτική Απόκλιση (Financial Exclusion) των ατόμων των οποίων επηρεάζει σε κάθε χώρα. Αυτό σημαίνει ότι, λόγω της σταδιακής δημιουργίας μέσα από τα χρόνια δύο ακραίων κοινωνικών στρωμάτων (φτώχια και ευπορία) από τα οποία το πρώτο συνεχώς μεγαλώνει και πληθαίνει σε αριθμούς, πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους αγνοούνται από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και αρχές ως προς τα θέματα δανεισμού και πρόσβασης σε τραπεζικές υπηρεσίες, τις οποίες άλλοι απολαμβάνουν. Τα επίπεδα κατανάλωσης προϊόντων και υπηρεσιών μειώνονται αφού το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού (χαμηλή και μεσαία τάξη) κατέχει λιγότερα διαθέσιμα χρήματα. Ακόμα και αν ο δανεισμός είναι διαθέσιμος για αυτά τα άτομα, αυτό σημαίνει αυξημένα έξοδα αποπληρωμών για οικογένειες που λαμβάνουν χαμηλά εισοδήματα , κάτι που συνολικά στην τελική πολλές φορές αποφέρει για αυτούς αρνητικά αποτελέσματα.

Οι επιπλοκές αυτές συμβαίνουν συνήθως, όχι γιατί τα κράτη δεν θέλουν να στηρίξουν τους πολίτες τους, αλλά για τον λόγο ότι η χαμηλή τάξη αποτελεί ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού το οποίο κρίνεται αναγκαίο να εξυπηρετηθεί. Αυτό φάνηκε κυρίως στα χρόνια που ακολούθησαν μετά την Παγκόσμια Κρίση του 2008 σε ΗΠΑ και ΗΒ, όπου καθώς η οικονομία ανέκαμπτε και το ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) αυξανόταν, με τον ίδιο τρόπο μεγάλωνε και το κενό μεταξύ πλουσίων και φτωχών, με την μεσαία τάξη ολοένα να συρρικνώνεται (Martin, 2014). Στα επτά χρόνια από το 2008 μέχρι το 2015, το ΗΒ υπέστηκε την μεγαλύτερη σε διάρκεια γενική μείωση πραγματικών μισθών (real wages) στην ιστορία της χώρας. Περισσότερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι, ενώ το 90% του πληθυσμού είδε τα εισοδήματα του να μειώνονται κατά περίπου 2.4%, το 10% του πληθυσμού τα είδε να αυξάνονται κατά 3.9%, δημιουργώντας έτσι ερωτηματικά αλλά και αμφιβολίες ως προς την καλή λειτουργία ενός κράτους κοινωνικής πρόνοιας και ευημερίας, όπως το ΗΒ.

Παρόλο που η πρόσφατη Οικονομική Κρίση του 2008 ενέτεινε το πρόβλημα, αυτή δεν αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα για αυξημένα επίπεδα παγκόσμιας Εισοδηματικής Ανισότητας. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών, ο χρηματοπιστωτικός τομέας σε πολλές χώρες του πλανήτη έχει επηρεαστεί από πολιτικές κατάργησης χρηματοπιστωτικών ρυθμίσεων (financial deregulation policies), οι οποίες στοχεύουν σε αυξημένα επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό σημαίνει ότι ο έλεγχος ως προς την ίση διανομή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και προνομίων σε διάφορες χώρες του πλανήτη έχει μειωθεί, και μαζί του η προτεραιότητα αναζήτησης της Ισότητας. Η νέα αυτή εποχή της ιδιωτικοποίησης (η οποία ομολογουμένως φέρει και πολλά θετικά στοιχεία, π.χ. αυξημένος ανταγωνισμός, νέες ιδέες, διαδικασίες, αποτελεσματικότητα, κτλ.), των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών και της αυξημένης παγκοσμιοποίησης,  ενέταξε πολλές ομάδες ανθρώπων στο περιθώριο. Επιπλέον, οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις (Harwood, 2019) των τελευταίων δεκαετιών δημιούργησαν τεράστιες ευκαιρίες και προσφέρουν «πριμοδοτήσεις προσόντων» (skill premiums) σε αυτούς που είχαν την παιδεία και τις ικανότητες για να τις εκμεταλλευτούν (Dabla-Norris, Kochhar, Suphaphiphat, Ricka, & Evridiki, 2015), κατατάσσοντας πλέον ως λιγότερο αναγκαία πολλά επαγγέλματα της «μεσαίας τάξης» και των ανθρώπων με λιγότερες εξιδεικευμένες γνώσεις (π.χ. εργοστασιακές διαδικασίες, διαδικασίες εγγράφων, «paperwork», κτλ). Τα πιο πάνω είχαν ως αποτέλεσμα την σημαντική μείωση στην αγοραστική δύναμη που διαθέτουν οι χαμηλόμισθοι Αμερικάνοι πολίτες τα τελευταία 50 χρόνια (καταγράφηκε σε βάθος χρόνου 50 ετών μείωση ελάχιστου ωρομίσθιου κατά 16% σε $7.25 την ώρα το 2019). Στο Γράφημα 1 απεικονίζονται τα ετήσια οικογενειακά εισοδήματα Αμερικανών πολιτών σε τρεις κατηγορίες μέσα από μια περίοδο 55 ετών:

• Πράσινη γραμμή (90^th Percentile): το 90% των νοικοκυριών δεν ξεπερνούσαν τα εικονιζόμενα εισοδήματα ανά έτος.
• Πορτοκαλί γραμμή (50^th Percentile): το 50% των νοικοκυριών δεν ξεπερνούσαν τα εικονιζόμενα εισοδήματα ανά έτος.
• Μπλε γραμμή (10^th Percentile): το 10% των νοικοκυριών δεν ξεπερνούσαν τα εικονιζόμενα εισοδήματα ανά έτος.

Από το Γράφημα 1, τα κύρια συμπεράσματα είναι το γεγονός ότι τουλάχιστον 10% του πληθυσμού των ΗΠΑ βιώνει την απόλυτη φτώχεια (με ετήσιους μισθούς που ισοδυναμούν με αυτούς της μπλε γραμμής ή και χαμηλότερους), ενώ περίπου το 10% του πληθυσμού λαμβάνει πολύ μεγάλο ετήσιο εισόδημα (πολύ περισσότερα από $150,000 όπως φαίνεται κατά το 2015), με μισθούς που ισοδυναμούν με αυτούς της πράσινης γραμμής ή και ψηλότερους. Η διαφορά σε εισοδήματα φαίνεται να διευρύνεται σημαντικά με το πέρασμα των χρόνων (η απόσταση μεταξύ πράσινης και μπλε γραμμής μεγαλώνει), προσδίδοντας στα αυξημένα επίπεδα Ανισότητας της χώρας.

Γράφημα 1

Μελέτη κάτω από την αιγίδα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου το 2015 (Dabla-Norris, Kochhar, Suphaphiphat, Ricka, & Evridiki, 2015) παρουσιάζει αποτελέσματα σε βάθος χρόνου (από το 1990 μέχρι το 2012) που αντλεί μέσα από ένα μεγάλο δείγμα Οικονομικά Ανεπτυγμένων και Αναπτυσσόμενων Κρατών. Συγκεκριμένα, το κριτήριο που χρησιμοποιείται είναι ο γνωστός συντελεστής «Gini». Το «Gini Coefficient» είναι ένας συντελεστής που αντανακλά την Ανισότητα ενός κράτους με το να λαμβάνει αξία από το 0 μέχρι το 1 (το 0 αντιπροσωπεύει την απόλυτη Εισοδηματική Ισότητα μεταξύ ανθρώπων και το 1 την απόλυτη Ανισότητα, δηλαδή ένας άνθρωπος ελέγχει και εισπράττει ολόκληρο το εισόδημα της χώρας). Στο Γράφημα 2 πιο κάτω, διαφαίνονται οι αριθμοί συντελεστών «Gini» σε μορφή ποσοστού σε κάθε περιοχή του πλανήτη κατά το έτος 2017. Ο συντελεστής είναι μεγαλύτερος (δηλαδή αυξημένη Ανισότητα) στις περιοχές όπου το πράσινο χρώμα γίνεται πιο σκούρο, όπως περιγράφεται και στο πάνω μέρος του γραφήματος με τους αριθμούς που αντιστοιχούν στην κάθε απόχρωση. Συμπερασματικά, με βάση το Γράφημα 2 φαίνεται ότι αρκετές περιοχές της Βόρειας Αφρικής συντελούν αξιόλογο έργο σε σύγκριση με τις Ανεπτυγμένες Ασιατικές χώρες, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Και αυτό γιατί, αν και τα ποσοστά Ανισότητας σε αρκετές Λιγότερο Ανεπτυγμένες περιοχές είναι ακόμα ψηλά, το ανοικτό πράσινο χρώμα στα βόρεια της Αφρικής δηλώνει ποσοστά «Gini» κάτω από 30%, άρα συντελεστές Ανισότητας οι οποίοι θεωρούνται κάπως χαμηλοί. Από μία σκοπιά αυτό το αποτέλεσμα ίσως να φαντάζει λογικό, αφού η ακόμα πιο ραγδαία ανάπτυξη στις Ανεπτυγμένες χώρες αρκετές φορές συντελεί στην αύξηση της Εισοδηματικής Ανισότητας. Όμως, η ζωή σε Αφρική και Λατινική Αμερική διόλου δεν πρέπει να θεωρείται ιδανική, καθώς η έλλειψη Κοινωνικής Ισότητας, ιατροφαρμακευτικής αγωγής και βασικών ζωτικών αναγκών (μεταξύ άλλων) θεωρείται σύνηθες φαινόμενο. Να σημειωθεί ότι οι περιοχές που λαμβάνουν γκρι χρώμα στο Γράφημα 2 είναι αυτές για τις οποίες δεν υπήρχαν αρκετά στοιχεία για υπολογισμό του συντελεστή «Gini».

Γράφημα 2

Μελέτες το 2015 έδειξαν πως η Παγκόσμια Ανισότητα κυμάνθηκε μεταξύ 0.55 και 0.70 στην κλίμακα του συντελεστή «Gini». Ποσοστά που φανερώνουν έντονο Παγκόσμιο πρόβλημα στο θέμα της Ανισότητας, αφού οτιδήποτε πάνω από 0.5 (50%) θεωρείται καταστροφικό. Το ακριβές παγκόσμιο ποσοστό συνήθως δεν καθίσταται εφικτό να υπολογιστεί, λόγω του ότι πολλές χώρες δεν παραχωρούν με ακρίβεια τα στοιχεία τους (ή καθόλου) για γενικές μελέτες. Για τον λόγο αυτό, δεν υπάρχει κάποια αντίστοιχη μελέτη που να παρουσιάζει με ακρίβεια τα ποσοστά για οποιοδήποτε έτος.

Με μια πιο προσεκτική ματιά στο Γράφημα 2, διαφαίνεται το ψηλό επίπεδο Ανισότητας που χαρακτηρίζει μερικές από τις πιο Ανεπτυγμένες περιοχές του πλανήτη, όπως οι ΗΠΑ. Το σκούρο πράσινο χρώμα των ΗΠΑ αντανακλά τα συμπεράσματα του Γραφήματος 1 περί Ανισότητας. Ακόμη και στην Ευρώπη, φαίνεται πως αρκετές χώρες εμπίπτουν στην ομάδα συντελεστή 30% – 40%, ποσοστά που θεωρούνται και πάλι ψηλά. Αυτό ίσως να αντανακλά και στα Πολιτικά Συστήματα που εφαρμόζονται, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τους. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο συντελεστής αυτός αποτελεί μέτρο ως προς την Εισοδηματική Ανισότητα στο εσωτερικό μιας χώρας. Αν και συνήθως αυτό συσχετίζεται με τα επίπεδα φτώχειας, δεν αποτελεί ένδειξη για το αν τα εισοδήματα σε μια χώρα είναι όντως υπερβολικά χαμηλά, αλλά για το αν διανέμονται ισάξια στον πληθυσμό της. Για τον λόγο αυτό, είναι χρήσιμο σε τέτοιου είδους μελέτες και για ένα πιο αντιπροσωπευτικό αποτέλεσμα να λαμβάνονται υπόψη συντελεστές που διευκρινίζουν τις περιοχές με επίπεδα ακραίας φτώχειας. Με αυτόν τον τρόπο, διαφαίνεται το μέτρο της Ανισότητας μεταξύ των κρατών και όχι μεταξύ των πολιτών τους.

Επιπλέον, η σύγκριση μεταξύ χωρών όσον αφορά την Εισοδηματική Ανισότητα θα πρέπει να γίνεται στα πλαίσια δύο κατηγοριών: Οι Οικονομικά Ανεπτυγμένες και οι Λιγότερο Ανεπτυγμένες / Αναπτυσσόμενες περιοχές. Όπως αναφέρεται πιο πάνω, πολλές Ανεπτυγμένες περιοχές του πλανήτη φαίνεται να υποφέρουν από την Εισοδηματική Ανισότητα, παρόλο που αρκετά από τα μεγαλύτερα ποσοστά ανήκουν σε χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Το ΔΝΤ (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) υποστηρίζει ότι στις οικονομικά Ανεπτυγμένες χώρες, η Ανισότητα είναι αποτέλεσμα της υπερβολικής αύξησης του πλούτου του 10% του πληθυσμού, χωρίς όμως αυτό να επηρεάζει σε υπερβολικό βαθμό τα εισοδήματα του υπόλοιπου 90%. Στις Αναπτυσσόμενες ή Λιγότερο Ανεπτυγμένες χώρες, τα αυξημένα επίπεδα Ανισότητας οφείλονται κατά μεγάλο μέρος στην μετακίνηση του πλούτου και των εισοδημάτων από την μεσαία τάξη στην υψηλή τάξη. Σε αυτές τις χώρες, οι άνθρωποι στις χαμηλές εισοδηματικές τάξεις συχνά τυγχάνουν εκμετάλλευσης από τους εύπορους (ακραία επίπεδα φτώχειας).

Παρόλα αυτά, το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι τα επίπεδα ακραίας φτώχειας σταδιακά μειώνονται στις λιγότερο Ανεπτυγμένες οικονομίες, ενώ στις πιο Ανεπτυγμένες περιοχές από το 1990 έχει σημειωθεί σταδιακή αύξηση. Για παράδειγμα, η ιστοσελίδα «World Economic Forum» (Charlton, 2018) υποστηρίζει ότι το ποσοστό ανηλίκων που ζουν κάτω από συνθήκες φτώχειας σε Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία έχουν αυξηθεί απότομα κατά την εποχή που ακολούθησε την κρίση του 2008. Το γεγονός αυτό απεικονίζεται στο Γράφημα 3 πιο κάτω, το οποίο αναφέρεται σε στοιχεία που συλλέγηκαν κατά την περίοδο 2015 μέχρι 2017. Τα ποσοστά αντιπροσωπεύουν το ποσοστό ανηλίκων (και κατ’ επέκταση οικογενειών) κάθε χώρας που ζουν κάτω από δύσκολες μέχρι και αντίξοες οικονομικές συνθήκες. Χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ιταλία και η Ελλάδα βρίσκονται στα δεξιά του Γραφήματος 3 (εκεί όπου βρίσκονται οι περιοχές που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα).

Το πιο πάνω γεγονός αποτελεί συχνά προπομπό και εισαγωγή σε άλλα κοινωνικά θέματα και συνέπειες για κάθε Ανεπτυγμένη χώρα. Μεταξύ αυτών, όπως έχουν όλοι αντιληφθεί ακόμη και στην ΕΕ, ξεχωρίζουν συχνά τα τελευταία χρόνια η έξαρση ακραίων πολιτικών κομμάτων, με απόψεις που συχνά καταφεύγουν στην κοινωνική βία και που σκοπό έχουν να στοχοποιήσουν συγκεκριμένες ομάδες ατόμων ως υπεύθυνες για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η χώρα (βλέπε συγκεκριμένα πολιτικά κόμματα σε Ελλάδα, Γερμανία, Γαλλία και άλλα). Εκτός αυτού, η Εισοδηματική Ανισότητα σε συνδυασμό με την φτώχεια τρέφει και τον Θρησκευτικό φανατισμό αλλά και την τρομοκρατία. Από το 2016 μέχρι και σήμερα, διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες έπεσαν θύματα τέτοιων ενεργειών από οργανώσεις οι οποίες προχωρούσαν σε δολοφονίες και τρομοκρατικές ενέργειες στο όνομα της θρησκείας και με αφορμή την ανισότητα και την εκμετάλλευση που εισπράττουν κάποιοι λαοί από τον Δυτικό πολιτισμό (βλέπε συμβάντα σε Γαλλία, Βέλγιο, ΗΒ, κτλ).

Γράφημα 3

ΜΕΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ: ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΟꓼ

Είναι γεγονός ότι η Εισοδηματική Ανισότητα πηγάζει από την ανθρώπινη φύση. Δεν είναι μόνο το κοινωνικό στρώμα στο οποίο τοποθετείται ένα άτομο με το που γεννιέται. Είναι και το Πολιτικό σύστημα που επικρατεί και η κουλτούρα στο περιβάλλον του ατόμου. Η παιδεία, η ικανότητα, η αποφασιστικότητα και η όρεξη για δουλειά (ο ανθρώπινος χαρακτήρας) είναι κάποιες παράμετροι που επηρεάζουν την μετέπειτα πορεία του κάθε ατόμου όσον αφορά το οικονομικό κομμάτι.

Για τον λόγο αυτό, η Εισοδηματική Ανισότητα πιθανόν να μην εξαφανιστεί ποτέ. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει η κυβερνητική παρεμβολή (όπου αυτή θεωρείται χρήσιμη και αναγκαία) για αποτροπή της αδικίας και διασφάλισης των κύριων σημαντικών ανθρώπινων δικαιωμάτων όπου αυτό είναι προφανές. Όπως υποστηρίζει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), υπάρχουν κάποια μέτρα των οποίων η εφαρμογή μπορεί να θεωρηθεί ως βασική προϋπόθεση για την αντιμετώπιση της Εισοδηματικής Ανισότητας σε διάφορες χώρες του πλανήτη (IMF.org). Σε διάφορες χώρες (κυρίως λιγότερο Ανεπτυγμένες), τα μέτρα αυτά πιθανόν να μην εφαρμόζονται ούτε στο ελάχιστο. Μερικά από αυτά είναι τα ακόλουθα:

• Φορολογικές πολιτικές που στοχεύουν στην στήριξη της μεσαίας τάξης. Αναθεωρημένοι φόροι ακίνητης περιουσίας και προοδευτική εισοδηματική φορολογία σε όσο το δυνατό περισσότερες χώρες, καθώς και πολιτικές που αποσκοπούν στην μείωση της φοροδιαφυγής.
• Ευέλικτες Κυβερνητικές Δαπάνες που στοχεύουν πάντα στους τομείς και στους πολίτες που τις χρειάζονται (επιδόματα με όρους που θα δώσουν κίνητρα στους πολίτες στο να ξαναγίνουν χρήσιμοι και δημιουργικοί).
• Αναθεώρηση νομοθεσίας όσον αφορά την προστασία και την ελεγχόμενη πρόσβαση των πολιτών σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, χωρίς όμως αυτό να γίνεται ανεξέλεγκτα και σε άτομα με μειωμένες ικανότητες αποπληρωμής.
• Ιδιαίτερη σημασία χρειάζεται να δοθεί στην αγορά εργασίας, στη δημιουργία ή στήριξη σε υποδομές επαγγελμάτων του σήμερα και του αύριο αλλά και στη διασφάλιση ικανοποιητικών κατώτατων μισθών.

ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ

Στα χρόνια που ακολούθησαν την κρίση του 2013 (κούρεμα τραπεζικών καταθέσεων, κτλ.), η οικονομία της Κύπρου βίωσε σταθερά βήματα ανάπτυξης. Η οικονομική ανάπτυξη όμως, όπως αναγράφεται και πιο πάνω, δεν συνδέεται πάντα θετικά με την Εισοδηματική αλλά ούτε και με την Κοινωνική Ισότητα.

Μελέτη του Υπουργείου Οικονομικών Κύπρου (Ministry of Finance, 2017) προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι κατά την περίοδο που προηγήθηκε της κρίσης του 2013, τα αποτελέσματα της μαζικής παραχώρησης εταιρικών και στεγαστικών δανείων και της δημιουργίας Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων αποτέλεσε ένα μάθημα για τον Τραπεζικό και τον Χρηματοπιστωτικό τομέα, καθώς και για τις Αρχές της χώρας. Επιπλέον, κατά καιρούς οικονομικής κρίσης όπως και στην περίπτωση της Κύπρου, μελέτες δείχνουν ότι η Εισοδηματική Ανισότητα αυξάνεται. Ένας από τους λόγους είναι τα χαμηλά ποσοστά εξοικονόμησης από ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού λόγω χαμηλότερων εισοδημάτων, αλλά και λιγότερων επενδύσεων λόγω της αβεβαιότητας που επικρατεί (Οι «δυνατοί» οι οποίοι διαθέτουν την οικονομική ευχέρεια ενδεχομένως να μην επηρεάζονται στον ίδιο βαθμό, γι’ αυτό και τα επίπεδα Ανισότητας της χώρας αυξάνονται. Αυτό φαίνεται στο Γράφημα 4 (World Inequality Database, 2020) πιο κάτω, όπου κατά την περίοδο μεταξύ 2010 και 2015 διαφαίνεται ραγδαία αύξηση στο ποσοστό από το συνολικό εισόδημα της χώρας που εισπράττει το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού (πράσινη γραμμή), το οποίο εκτοξεύθηκε από το 10% κοντά στο 20%.

Γράφημα 4

Αν και η πράσινη γραμμή παρουσίασε μία κάθοδο στα χρόνια μετά το 2013, εντούτοις δεν φαίνεται να επέστρεψε μέχρι το 2017 στα ίδια επίπεδα που την χαρακτήριζαν κατά τη δεκαετία 2000. Επίσης, η μπλε γραμμή, που αντιπροσωπεύει το ποσοστό από το συνολικό εισόδημα του κράτους που εισπράττει το «φτωχότερο» 50% του πληθυσμού, φαίνεται να παρουσιάζει μία σταδιακή πτώση από το 2010 μέχρι το 2017, αφήνοντας να νοηθεί η πιθανή διατήρηση ή αύξηση στην Εισοδηματική Ανισότητα του τόπου. Σημαντικό ρόλο παίζει το γεγονός ότι τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια αποτελούν μέχρι και σήμερα ένα πονοκέφαλο για τον χρηματοπιστωτικό τομέα του νησιού. Ακόμη και το 2016, περισσότερο από 40% των διαθέσιμων δανειοδοτήσεων αντανακλούσαν Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (κυρίως στεγαστικά). Το πιο πάνω γεγονός ενισχύεται εάν ληφθούν υπόψιν και οι αυξανόμενες τιμές ακινήτων, ιδιαίτερα σε πόλεις όπως η Λεμεσός. Η Κύπρος είδε το ΑΕΠ να αυξάνεται από το 2015 και μετά. Ωστόσο, χρήζει ιδιαίτερης μελέτης εάν η οικονομική ανάπτυξη αυτή είναι πράγματι ωφέλιμη για την πλειοψηφία των πολιτών, ή αν απλώς εξυπηρετεί μία μικρή μερίδα του πληθυσμού (π.χ. βλέπε εισόδημα από εκδόσεις διαβατηρίων).

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΠΟΥ ΣΤΟΧΕΥΟΥΝ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Για την επίτευξη ενός ρυθμού ανάπτυξης από τον οποίο θα επωφελούνται όλοι οι Κύπριοι πολίτες ανεξαιρέτως, θα πρέπει να γίνει μια ειλικρινής προσπάθεια από τη μεριά της Κυπριακής Κυβέρνησης αλλά και των πολιτών, αφού το έργο αυτό αποτελεί σημαντική πρόκληση. Ακόμα και έτσι, όμως, ο ρεαλιστικός στόχος παραμένει ο έλεγχος και ο περιορισμός του επιπέδου Εισοδηματικής Ανισότητας, και όχι τόσο η εξάλειψη της. Συγκεκριμένα, για την περίπτωση της Κύπρου, το Υπουργείο Οικονομικών υποστηρίζει πως προσδίδεται ιδιαίτερη σημασία στα ακόλουθα:

• Επενδύσεις στη δημιουργία ειδικά διαμορφωμένου και εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο άμεσα αλλά και σε βάθος χρόνου θα μπορεί να ανταπεξέλθει σε επαγγέλματα που αφορούν αναπτυσσόμενους τομείς της Κυπριακής οικονομίας. Αυτό ενδέχεται να επιτευχθεί κυρίως μέσα από την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η αντίληψη από την πολιτεία σε ότι αφορά τους τομείς στους οποίους η χώρα διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα απέναντι σε άλλες και η επένδυση σε αυτούς θεωρείται μονόδρομος.
• Αναθεώρηση και δημιουργία φορολογικών κίνητρων σε χαμηλόμισθους, τα οποία θα βοηθήσουν την οικονομική τους πρόοδο και επανένταξη τους σε μια πορεία εξέλιξης.
• Η διασφάλιση από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και την Κυβέρνηση των αποταμιεύσεων και των δανείων των πολιτών είναι εξίσου σημαντική, έτσι ώστε αυτά να μην βρίσκονται εκτεθειμένα σε οποιονδήποτε κίνδυνο από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
• Η επικέντρωση σε νέες τεχνολογικές μεθόδους και η συνέχεια σε επενδύσεις στον τομέα της υγείας, ο οποίος ενδέχεται να εξελιχτεί σε ένα σημαντικό κλάδο που θα αποφέρει διαχρονικά έσοδα στην χώρα, λόγω της σημασίας του αλλά κα της τοποθεσίας του νησιού, και από τον οποίο όλοι οι πολίτες θα επωφελούνται (βλέπε ΓεΣΥ).

Σωστή διαχείριση δημοσίων ταμείων (π.χ. ταμεία συντάξεων ημικρατικών οργανισμών), έτσι ώστε να μην προκύπτουν ελλείματα, αφού τυχών ελλείψεις σε αυτά οδηγούν σε ανάγκες κάλυψης εκατομμυρίων ευρώ για να μπορούν να εξυπηρετηθούν οι εργαζόμενοι πολίτες (Paizanou, 2019). Περεταίρω παράδειγμα αποτελεί και το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων της χώρας. Σημαντικό είναι να εκσυγχρονιστεί το συνταξιοδοτικό της χώρας, το οποίο κινδύνεψε να καταστραφεί το 2013. Αυτό αφ’ ενός από την κακή και άνιση διαχείριση του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων (αφού η Κυβερνητική Υπηρεσία με χαμηλή συνεισφορά ή συνεισφορά εκ μέρους του εργοδότη, δηλαδή του κράτους, απολαμβάνει μεγαλύτερες συντάξεις από τους άλλους πολίτες. Σημείο αναφοράς είναι και οι πολλαπλές συντάξεις πολιτικών ατόμων). Αφ’ ετέρου, το κλείσιμο εκατοντάδων ταμείων προνοίας και οι ζημιές στις επενδύσεις τους, καθώς και οι δαπάνες των χρημάτων αυτών από τα μέλη (τουλάχιστον κατά τα πρώτα χρόνια μετά το 2013 για να επιβιώσουν), επέφεραν πλήγματα στο συνταξιοδοτικό του κράτους, κάτι από το οποίο πιθανόν να φανούν οι πραγματικές συνέπειες στα χρόνια που θα ακολουθήσουν.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η φτώχεια και η Ανισότητα ήταν πάντοτε εχθροί της ανθρωπότητας. Συχνά κατά καιρούς, διάφοροι πολιτικοί εξέφρασαν την άποψη ότι η ισότητα δεν είναι το απόλυτο ζητούμενο, αφού ωφέλιμο δεν είναι ούτε ένας ολόκληρος πληθυσμός να ζει στη φτώχεια και να θεωρούνται οι πολίτες του ίσοι.  Από την άλλη, αν σε μία χώρα τα μέτρα δεν αποσκοπούν στο όφελος ολόκληρου του πληθυσμού, τότε δεν υπάρχει μέλλον. Αυτό οδηγεί στην κοινωνική έξαρση και αναρχία, αλλά το χειρότερο συμπέρασμα είναι ότι δημιουργεί εξαρτώμενους πολίτες. Η διαφάνεια και η ευνομία είναι απαραίτητα συστατικά για ένα λαμπρότερο μέλλον. Την Εισοδηματική Ανισότητα την αντικρίζουμε. Είτε τη ζούμε ή όχι, οι περισσότεροι αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχει. Είναι εκεί και, μαζί με άλλες κατηγορίες Ανισότητας, διαμορφώνει ένα από τα πιο σοβαρά, ίσως και το πιο σοβαρό εμπόδιο για ίσες ευκαιρίες κατά τον 21^ο Αιώνα. Το ότι συχνά αυτό το φαινόμενο παραμένει στο περιθώριο λόγω του ότι αποτελεί ένα περίπλοκο και διαχρονικό πρόβλημα για την ανθρωπότητα, δεν σημαίνει πως θα πρέπει να μείνει εκεί. Το γεγονός ότι δεν θα εξαφανιστεί ποτέ εντελώς, δεν σημαίνει πως πρέπει να εφησυχαζόμαστε ή να σταματούμε να ψάχνουμε για λύσεις που θα μειώσουν το πρόβλημα. Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνεται στο βιβλίο «Why Nations Fail»:

«Για να ευημερήσει η ανθρωπότητα, οι πολίτες έχουν ανάγκη από θεσμούς που προωθούν την οικονομική τους ένταξη στην κοινωνία και που δημιουργούν ενάρετους κύκλους ανάπτυξης, καινοτομίας και ισάξια διαμοιρασμένου οικονομικού πλούτου» (Acemoglu & Robinson, 2012).

Ο ιός COVID-19 του 2020 έφερε και πάλι στην επιφάνεια τα θέματα που προσωρινά κάποιοι είχαμε ξεχάσει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ακόμη και η πιο απλή προσπάθεια όντως μετρά. Όπως είχε πει πολύ εύστοχα και ο τέως Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα:

«Η Ανισότητα διαμορφώνει την πιο χαρακτηριστική πρόκληση για την εποχή μας»…

και ως τέτοια θα πρέπει να αντιμετωπίζεται!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• (2020, July). Ανάκτηση από The Cambridge Dictionary: https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/inequality
• Acemoglu, D., & Robinson, J. A. (2012). Why Nations Fail. Profile Books.
• Charlton, E. (2018, November). Why rich countries are seeing more poverty. Ανάκτηση από The World Economic Forum: https://www.weforum.org/agenda/2018/11/why-rich-countries-are-seeing-more-poverty/
• Dabla-Norris, E., Kochhar, K., Suphaphiphat, N., Ricka, F., & Evridiki, T. (2015, June). Causes and Consequences of Income Inequality: A Global Perspective . Ανάκτηση από IMF Stuff Discussion Note: https://www.imf.org/external/pubs/ft/sdn/2015/sdn1513.pdf
• Elliot, L. (2019, January). World’s 26 richest people own as much as poorest 50%, says Oxfam. Ανάκτηση από The Guardian: https://www.theguardian.com/business/2019/jan/21/world-26-richest-people-own-as-much-as-poorest-50-per-cent-oxfam-report
• Harwood, J. (2019, June). 5 reasons why income inequality has become a major political issue. Ανάκτηση από CNBC: https://www.cnbc.com/2019/06/05/5-reasons-income-inequality-has-become-a-major-political-issue.html
• Martin, A. (2014, December). Why inequality is an economic problem. Ανάκτηση από New Economics Foundation: https://neweconomics.org/2014/12/why-inequality-is-an-economic-problem
• Ministry of Finance. (2017, November). The saving rate fluctuations in Cyprus and the impact on income inequality dynamics. Ανάκτηση από http://mof.gov.cy/assets/modules/wnp/articles/201712/379/docs/working_paper_em7_final.pdf)
• Paizanou, E. (2019, September). Στο μικροσκόπιο Ελεγκτή το Ταμείο Συντάξεων του ΡΙΚ. Ανάκτηση από Philenews: https://www.philenews.com/oikonomia/kypros/article/778635/sto-mikroskopio-eleggti-to-tameio-syntaxeon-toy-rik
• (2020, July). Ανάκτηση από https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_income_equality
• World Inequality Database. (2020, July). Ανάκτηση από https://wid.world/country/cyprus/

[content_block id=45]