Παγκόσμια Κρίση Υγείας:

Η Επίδραση Του Κορονοϊού COVID-19 και Οι Οικονομικές Επιπτώσεις στην Κύπρο και Άλλες Σημαντικές Περιοχές του Πλανήτη.

«Χρειάζονται περίπου 24 ώρες για να κατεδαφιστεί ένα σπίτι, αλλά περίπου ένας ολόκληρος χρόνος για να ανοικοδομηθεί ξανά». Με βάση αυτήν την φράση θα μπορούσαμε να περιγράψουμε και την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η παγκόσμια οικονομία σήμερα. Η ανθρωπότητα βρίσκεται για ακόμα μία φορά αντιμέτωπη με μία σημαντική πρόκληση από την οποία αναμένεται να μετρήσει πολλές πληγές. Η δοκιμασία αυτή τη φορά δεν έχει να κάνει με οποιαδήποτε σύγκρουση μεταξύ ανθρώπων, κατακτητών, κρατών ή γεωπολιτικών συμφερόντων. Ο εχθρός αυτή τη φορά είναι αόρατος και απειλεί τον καθένα από εμάς, σε όλα τα μέρη του πλανήτη. Όντας ιός, ο COVID-19 επηρεάζει άμεσα την ανθρώπινη υγεία, ενώ έμμεσα απειλεί να κατεδαφίσει τις οικονομίες όλων των χωρών που σαρώνει στο πέρασμα του, βάζοντας σε κίνδυνο οποιαδήποτε ανάπτυξη αλλά και τη λειτουργία του τραπεζικού τομέα και των ιδιωτικών επιχειρήσεων ανά το παγκόσμιο.  Με τον ίδιο τρόπο απειλεί πλέον και τον τόπο μας.

Το νέο είδος κορονοϊού, COVID-19, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην μεγαλούπολη Βoυχάν της Κίνας τον Νοέμβριο του 2019, και από τότε εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον πλανήτη. Στην Ευρώπη πρωταγωνιστεί η Ιταλία, η οποία μετρά περισσότερα από 110,000 κρούσματα και 13,000 θανάτους λόγω του ιού, ενώ σε τρομερή έξαρση βρίσκεται πλέον και στην Ισπανία και στη Γερμανία. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα κρούσματα ιού φαίνονται μειωμένα σε αριθμό σε σύγκριση με χώρες παρόμοιας εμβέλειας (περίπου 30,000 περιστατικά), όμως επικρατεί η αίσθηση ότι λόγω της καθυστέρησης λήψης άμεσων βασικών μέτρων από την κυβέρνηση Μπόρις Τζόνσον στα αρχικά στάδια της εμφάνισης του, ο ιός δύναται να εκδηλωθεί πιο έντονα τις επόμενες μέρες. Παρόλο που ο ιός δεν φαίνεται να αποτελεί  σημαντική αιτία θανάτου σε υγιή άτομα κάτω των 60 ετών με βάση στατιστικά στοιχεία από την Κίνα, όπου ήδη ξεπεράστηκε το στάδιο της κορύφωσης της ασθένειας (για παράδειγμα, 80% των θανάτων στην Κίνα προέρχονταν από άτομα άνω των 60 ετών), ωστόσο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής λόγω του γεγονότος ότι δεν υπάρχει ακόμη κάποιο διαθέσιμο εμβόλιο αλλά και της εύκολης μεταδοτικότητας μεταξύ των ανθρώπων. Η Κίνα, στην οποία η κορύφωση κρουσμάτων αποτελεί πλέον παρελθόν, αποδεικνύει πως ο άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει ανοσία προς τον ιό. Ήδη το όλο σκηνικό μας φαίνεται πρωτόγνωρο, αφού:

• Ο ιός έχει ξεσκεπάσει τον αντιπαραγωγικό τρόπο λειτουργίας του δαπανηρού παγκόσμιου συστήματος για έρευνα, ανάπτυξη και κατασκευή φαρμάκων.
• Οι περισσότερες επηρεαζόμενες χώρες εκδηλώνουν ανεπάρκεια όσον αφορά τα επίπεδα ετοιμότητας που έχουν για να αντιμετωπίσουν αυτού του τύπου καταστάσεις (περιορισμένοι αριθμοί επαγγελματιών υγείας, περιορισμένες κλίνες, αναπνευστήρες, νοσοκομεία, κτλ.).
• Αναδεικνύεται όσο ποτέ άλλοτε η σημασία της αξιοποίησης κατάλληλων ανθρώπων που διαθέτουν τον απαραίτητο επαγγελματισμό και τεχνογνωσία για τον σκοπό που υπηρετούν (π.χ. γιατροί, πολιτικοί, οικονομολόγοι).
• Τα νέα δεδομένα και οι περιορισμοί έχουν φέρει ριζικές αλλαγές στην καθημερινότητα του καθενός από εμάς.
• Υπάρχει μία αντίληψη ότι η πανδημία θα φέρει μόνιμες αναδιοργανώσεις στη λειτουργία της κοινωνίας, από τον τρόπο που ταξιδεύουμε ή επενδύουμε τα χρήματα μας, μέχρι τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να αντιλαμβανόμαστε την δημόσια υγεία, τάξη και ασφάλεια.

Η καταλληλότερη σύγκριση που θα μπορούσαμε να κάνουμε μεταξύ του COVID-19 και κάποιου άλλου ιού ο οποίος αποτέλεσε πανδημία στο παρελθόν, είναι με τον ιό της γρίπης γνωστού ως «Spanish Flu» κατά την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (100 περίπου χρόνια πριν, συγκεκριμένα το 1918). Ονομάστηκε έτσι διότι η Ισπανία ήταν πιο διαφανής από άλλες χώρες στην ανακοίνωση των περιστατικών και των θανάτων που σε σύγκριση με άλλες χώρες φαίνονταν διογκωμένα.  Λόγω του πολέμου και της συνεχούς μετακίνησης στρατιωτών από και προς τα στρατόπεδα στις διάφορες περιοχές την εποχή εκείνη, το μέγεθος του αριθμού των κρουσμάτων δεν θα μπορούσε ποτέ να περιοριστεί με τους ίδιους τρόπους και μέτρα που λαμβάνονται από τις κυβερνήσεις σήμερα. Έτσι, αυτό το γεγονός προκάλεσε τότε ραγδαία και μαζική εξάπλωση του μικροβίου, ενώ υπολογίζεται ότι:

• Περίπου 500 εκατομμύρια άνθρωποι προσβλήθηκαν από τον ιό κατά την περίοδο 1918-1920.
• Από αυτούς, τουλάχιστον το 10% (50 εκατομμύρια) είχαν γνωρίσει τον θάνατο (Colvin & McLaughlin, 2020).

Τους αριθμούς αυτούς μπορούμε να πούμε ή/και να ελπίζουμε σχεδόν με σιγουριά  πως δεν θα τους φτάσουμε σήμερα. Αν και  ο ιός του 1918 φαντάζει να είχε πιο καταστροφικά αποτελέσματα ως προς την ανθρώπινη υγεία από τον COVID-19, δεν παύει να αποτελεί ένα πραγματικό παράδειγμα των παγκόσμιων επιπτώσεων που μπορεί να προκαλέσει μία πανδημία εάν τα κράτη και οι κυβερνήσεις τους δεν δράσουν έγκαιρα και αποτελεσματικά. Παρόμοιας φύσης μεταδοτικοί ιοί που προκάλεσαν μαζικούς θανάτους πολύ πιο πρόσφατα είναι oι «Ebola» (2014) και «Yellow Fever» (2013), αν και οι δύο αυτές περιπτώσεις επηρέασαν σχεδόν αποκλειστικά Αφρικανικές χώρες σε αντίθεση με τον Νέο Κορονοϊό και γι’ αυτό δεν θα ήταν δίκαιο να συγκρίνουμε ανόμοιες καταστάσεις. Μένουμε, έτσι, στον ιό «Spanish Flu», του οποίου οι οικονομικές επιπτώσεις θυμίζουν εν μέρη τις σημερινές, αφού και τότε:

• Επηρεάστηκε αρνητικά το ΑΕΠ ανά το παγκόσμιο (οι οικονομολόγοι δεν κατάφεραν μέχρι σήμερα να εκτιμήσουν το ακριβές ποσοστό της μείωσης, λόγω του ότι υπήρχαν ταυτόχρονες επιπτώσεις από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο).
• Δημιουργήθηκε μία ανάγκη για αυξημένη χρήση και επενδύσεις στο σύστημα δημόσιας υγείας και ασφάλειας.
• Επηρεάστηκαν οι μισθοί εργασίας σε διάφορες χώρες, ενώ παρατηρήθηκε μια γενική έλλειψη εργατικού προσωπικού (πιθανότατα λόγω του πολέμου).

Αν και η πανδημία του COVID-19  δεν έφτασε ακόμα στο τέλος της (δεν υπήρξε σε όλες τις χώρες η αναμενόμενη κορύφωση στον αριθμό κρουσμάτων),  εστιάζουμε στις σημαντικότερες οικονομικές επιπτώσεις που έφερε η νέα τάξη δεδομένων μέχρι σήμερα και στο τι αναμένεται να συμβεί:

• Οι Αμερικάνοι παρουσιάζουν την εμβέλεια της κρίσης ως παρόμοια με τα γεγονότα στις 09/11/2001 και της Παγκόσμιας Οικονομικής Κρίσης του 2007.
• Η οικονομική κρίση η οποία δημιουργείται πηγάζει από ένα παγκόσμιο πλήγμα στον εφοδιασμό διάφορων προϊόντων λόγω της διακοπής οικονομικής δραστηριότητας, ο οποίος στη συνέχεια θα επηρεάσει και την παγκόσμια ζήτηση (αφού θα υπάρξει πλήγμα στις ταμειακές ροές τόσο των επιχειρήσεων όσο και των νοικοκυριών). Σε αντίθεση με την κρίση που προκαλεί ο ιός COVID-19, η οικονομική κρίση του 2007 προήλθε αρχικά από την ζημιά στον Αμερικανικό χρηματοπιστωτικό τομέα (London Business School, 2020).
• Η επενδυτική δραστηριότητα των κυβερνήσεων των επηρεαζόμενων κρατών έχει πλέον περιοριστεί στον τομέα της υγείας και μέτρων ως προς την αντιμετώπιση του ιού, αναβάλλοντας έτσι τα όποια αναπτυξιακά σχέδια είχαν προγραμματιστεί εντός του 2020.
• Πιθανόν να παρατηρηθεί αύξηση στην ανισότητα καταμερισμού του πλούτου σε διάφορες χώρες, αφού πολλοί άνθρωποι θα επηρεαστούν αρνητικά και κάποιοι άλλοι θετικά (κυρίως από τις εύπορες ομάδες ατόμων που έχουν, για παράδειγμα, την ευχέρεια να διαθέσουν κάποιο χρηματικό ποσό για επενδύσεις τώρα που οι τιμές των μετοχών βρίσκονται χαμηλά και να εκμεταλλευτούν την κατάσταση) από αυτήν την κρίση. Δεν είναι σίγουρο κατά πόσο οι παροχές κοινωνικής πρόνοιας και οι πολιτικές εκ μέρους των κυβερνήσεων μπορούν να σταθούν αντίβαρο στα πιο πάνω.
• Ο ιός δημιουργεί πίεση σε διάφορες πολυεθνικές εταιρείες στο να αναθεωρήσουν την πολιτική τους και να ζυγίσουν τα θετικά και τα αρνητικά της παγκοσμιοποίησης στο θέμα εισαγωγών και εφοδιασμού μιας χώρας με προϊόντα από το εξωτερικό (κάτι το οποίο συχνά γίνεται εξάρτηση και οδηγεί σε εφησυχασμό). Η εγχώρια παραγωγή είναι πολλές φορές αναγκαία, ειδικά σε τέτοιες περιπτώσεις. Όμως, πολλές φορές κοστίζει και περισσότερο και αυτό είναι ένα στοιχείο το οποίο πρέπει να χειρίζονται προσεκτικά οι εταιρείες που πουλούν αυτά τα προϊόντα.
• Όσον αφορά το ερώτημα για το ποιες επιχειρήσεις θα επηρεαστούν περισσότερο, υπάρχουν δύο διαφορετικές απαντήσεις/σχολές. Η μία στηρίζει την άποψη ότι οι μεγάλες εταιρείες/κολοσσοί είναι αυτές που χαρακτηρίζονται από λιγότερη ευελιξία, αφού προγραμματίζουν τεράστιες χρηματικές δαπάνες ανά έτος που αναλογούν με τα προβλεπόμενα έσοδα τους. Αντίθετα, η εναλλακτική σχολή υποστηρίζει ότι τα μεγαλύτερα πλήγματα πιθανόν να τα δεχτούν οι μικρομεσαίες και οικογενειακές επιχειρήσεις (λιγότερο αυτές που προσφέρουν είδη πρώτης ανάγκης και παραμένουν ανοικτές αυτή την περίοδο). Πολλές έχουν αναστείλει την λειτουργία τους και, παρόλο που η κυβερνήσεις αρκετών κρατών θα προσφέρουν οικονομική στήριξη για να καλύψουν κάποια έξοδα, ωστόσο θα χάσουν τα εισοδήματα αρκετών κερδοφόρων (για πολλές) μηνών ζωτικής σημασίας (άνοιξη και καλοκαίρι). Αυτό ίσως να μπορούν να το υποστούν ως ένα σημείο κάποιες δυνατές πολυεθνικές εταιρείες οι οποίες ενδεχομένως να έχουν οικονομικά μαξιλάρια που μπορούν να χρησιμοποιήσουν σε περιόδους κρίσης. Η αλήθεια είναι ότι καμία από τις δύο σχολές δεν είναι σωστή ή λάθος. Πάντοτε εξαρτώνται όλα και από τη φύση της εταιρείας (το είδος των προϊόντων που πουλά ή των υπηρεσιών που παρέχει) αλλά και από το πόσο καλά/σωστά δικτυωμένη και διαφοροποιημένη είναι (δραστηριοποιείται σε διάφορους κλάδους της οικονομίας και δεν βάζει «όλα της τα αυγά σε ένα μόνο καλάθι»). Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει και το πόσο αποτελεσματικά και γρήγορα μπορεί μία επιχείρηση να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.
• Από το μάτι του κυκλώνα δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι μετοχές και οι χρηματιστηριακοί δείκτες, πολλοί από τους οποίους σημείωσαν αισθητή (έως και υπερβολική) πτώση. Η πορεία μερικών από αυτών από τις αρχές Ιανουαρίου του 2020 απεικονίζεται πιο κάτω, με τους «Dow Jones» και «FTSE 100» να σημειώνουν τις μεγαλύτερες τους πτώσεις από το 1987 (Γράφημα 1):

Γράφημα 1

• Ακόμη και οι επενδύσεις που διαχρονικά θεωρούνταν «ασφαλείς» πλέον φέρουν υψηλότερο ρίσκο λόγω της αβεβαιότητας που επικρατεί ανά το παγκόσμιο. Οι τιμές του χρυσού και του πετρελαίου έχουν ξεκινήσει να σημειώνουν πτώση λόγω της μειωμένης ζήτησης, με το δεύτερο μάλιστα να σημειώνει την χαμηλότερη τιμή του από τον Ιούνιο του 2001. Γεγονός που από την μία φαντάζει θετικό για κάποιους επενδυτές, από την άλλη αποτελεί λόγο για ανησυχία αφού τέτοια περιουσιακά στοιχεία δεν χάνουν εύκολα την αξία τους.  
• Στους κλάδους/βιομηχανίες που επηρεάστηκαν σοβαρά από το ξεκίνημα της πανδημίας συγκαταλέγονται οι αεροπορικές μεταφορές και ο τομέας τουρισμού, με κάποια στατιστικά να παρουσιάζονται στο Γράφημα 2 πιο κάτω (υπολογίζεται συνολική ακύρωση περίπου 48,000 πτήσεων μέχρι το τέλος της πανδημίας, με την «Air France» να είναι η εταιρεία που αναμένεται να υποστεί τις μεγαλύτερες ζημιές):

Γράφημα 2

• Στον ξενοδοχειακό τομέα, καθώς και στον τομέα εστιατορίων και καφετεριών, οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να αναστείλουν την λειτουργεία τους μέχρι η κρίση να αντιμετωπιστεί, κάτι το οποίο σίγουρα τους στερεί μεγάλο μέρος των ετήσιων εισοδημάτων τους (ειδικά κατά την ανοιξιάτικη και καλοκαιρινή περίοδο).
• Εκτός από τα περισσότερα είδη προϊόντων λιανικής πώλησης (είδη πρώτης ανάγκης εξαιρούνται), η κρίση επηρέασε και τον τομέα αυτοκινητοβιομηχανίας, με τις πωλήσεις Κινέζικων αυτοκινήτων να σημειώνουν πτώση κατά 92% γύρω στα μέσα Φεβρουαρίου. Καινοτόμες εταιρείες όπως η «Tesla» αναθεωρούν τους τρόπους πώλησης του προϊόντος τους, μεταφέροντας την αγορά στο διαδίκτυο.
• Τέλος, η επιβράδυνση στα ποσοστά αύξησης του Παγκόσμιου ΑΕΠ αναμένεται να αγγίξει τα επίπεδα του 2009 όπως υποστηρίζει ο ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), με τις προβλέψεις να απεικονίζονται στο Γράφημα 3 πιο κάτω:

Γράφημα 3

Είναι γεγονός πως η πανδημία ταρακούνησε τις ευαίσθητες ισορροπίες μεταξύ προσφοράς και ζήτησης και, όπως και ο ιός, έτσι και οι οικονομικές αναταράξεις μεταδίδονται από την μία χώρα στην άλλη. Όσον αφορά τα μέτρα που λήφθηκαν από διάφορες κυβερνήσεις για αντιμετώπιση της απειλής του ιού, παραθέτουμε μερικά από αυτά πιο κάτω:

• Πολλές Κεντρικές Τράπεζες ανταποκρίθηκαν με μειώσεις στα επιτόκια (νομισματική πολιτική – monetary policy). Για παράδειγμα, η Κεντρική Τράπεζα της Αμερικής (Fed) κατέβασε το επιτόκιο αναφοράς κοντά στο μηδέν (Jones, Brown, & Palumbo, 2020) και ανακοίνωσε αγορές τίτλων «διασφαλισμένων με υποθήκες» και τίτλων «προερχόμενων από τιτλοποίηση» ποσού 700 δισεκατομμυρίων δολαρίων (φορολογική πολιτική – fiscal policy). Η Τράπεζα της Αγγλίας κατέβασε το επιτόκιο γύρω στο 0.1% (το χαμηλότερο επιτόκιο στα 325 ιστορίας της) και ανακοίνωσε την ενίσχυση στην κατοχή της εταιρικών και κυβερνητικών ομολόγων κατά 200 δισεκατομμύρια Αγγλικές λίρες. Αυτά τα μέτρα λήφθηκαν με απώτερο σκοπό την μείωση στο κόστος δανεισμού και προώθηση της εγχώριας χρηματοπιστωτικής δραστηριότητας.
• Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τράμπ, ανακοίνωσε πρόγραμμα εκτάκτου ανάγκης το οποίο περιλαμβάνει χρηματοδοτήσεις ύψους 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε διάφορους τομείς του κράτους για την καταπολέμηση της κρίσης.
• Στην κεντρική Ευρώπη, και πιο συγκεκριμένα στη Γερμανία, η κυβέρνηση αρχικά ανακοίνωσε αυξημένα επιδόματα εργασίας (για αποφυγή των επιπτώσεων που θα έφερνε η μαζική αύξηση στα ποσοστά ανεργίας) και πιστωτικές διευκολύνσεις, εγγυήσεις και φορολογικές αναβολές για τις πιο ευάλωτες και επηρεασμένες εταιρείες, έτσι ώστε να καταφέρουν να επιβιώσουν κατά την περίοδο της κρίσης.

Αν και τα μέτρα αυτά έχουν ως κύριο σκοπό τους τη διατήρηση της οικονομικής δραστηριότητας σε όσο πιο γίνεται φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα, ωστόσο επιβαρύνουν κατά πολύ τις κρατικές κυβερνήσεις. Αναμένονται συνολικές δαπάνες τεράστιων χρηματικών ποσών χωρίς όμως αυτές να συμβάλλουν στην ανάπτυξη, αλλά περισσότερο στην προσπάθεια διατήρησης, της παγκόσμιας οικονομίας στα ελάχιστα αναγκαία επίπεδα. Τα κράτη δεν αναμένεται να εισπράξουν πίσω ούτε σύντομα ούτε εύκολα όσα δίνουν αυτή την στιγμή για σκοπούς επιβίωσης, γεγονός που θα προκαλέσει σοβαρές οικονομικές ζημιές. Ωστόσο, οι υπερβολικές μειώσεις επιτοκίων αναμένεται να λειτουργήσουν θετικά για τις μετοχικές αγορές αλλά και για τη διατήρηση των καταναλωτικών δαπανών και επενδυτικών ενεργειών.

Όσον αφορά τα οικονομικά μέτρα που λήφθηκαν από την Κυπριακή Κυβέρνηση:

• Το πακέτο οικονομικής στήριξης που ανέρχεται στα 700 εκατομμύρια ευρώ και αναλογεί (σε αξία) σε 3% του ΑΕΠ της χώρας στοχεύει σε μέτρα φορολογικής πολιτικής/fiscal policy (450 εκατομμύρια ευρώ) και δημιουργία ρευστότητας (μέτρα αξίας 250 εκατομμυρίων ευρώ). Επιπλέον πακέτο στήριξης το οποίο ανέρχεται στα 2 δισεκατομμύρια ευρώ και αφορά περαιτέρω στήριξη στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά του τόπου, δίνοντας έμφαση σε μέτρα προσωρινής αναστολής δόσεων τραπεζικών δανείων και εξαιρώντας τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (Charalambous, 2020). Είναι σημαντικό τα λεφτά αυτά να πάνε εκεί όπου πραγματικά χρειάζονται.
• Μεταξύ άλλων, τα μέτρα που ανακοινώθηκαν για την στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των εργαζομένων (παραχώρηση στις επιχειρήσεις μέχρι και 60% του μισθού των εργαζομένων, δανειακές διευκολύνσεις για επιχειρήσεις, αναστολή πληρωμής ΦΠΑ επιχειρήσεων, κτλ.) στοχεύουν στο να περιορίσουν την ανεργία, στη διατήρηση της εγχώριας κατανάλωσης και στην πρόνοια για στήριξη του τουριστικού τομέα κατά την καλοκαιρινή (μέχρι και την φθινοπωρινή) περίοδο. Με αυτό τον τρόπο, ενισχύεται η προσπάθεια διατήρησης ταμειακών ροών και ζήτησης σε όσο το δυνατό καλύτερα επίπεδα.
• Σημαντικό είναι να επισημανθεί ότι η στήριξη στον τραπεζικό τομέα από την κυβέρνηση είναι αναγκαία, αφού οι τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα γενικότερα αποτελούν σημαντικό και σταθεροποιητικό πυλώνα σε κάθε οικονομία. Η σημασία της αναγκαίας στήριξης ενισχύεται από το γεγονός ότι σημαντικές τράπεζες του τόπου βρίσκονται εδώ και καιρό στην θέση να πρέπει να διαχειρίζονται μη εξυπηρετούμενα δάνεια, κάτι το οποίο δυσχεραίνει σε μεγάλο βαθμό την οικονομική τους κατάσταση κατά την περίοδο αυτή (από τον συνολικό αριθμό δανείων σήμερα, το 31,3% αυτών της Τράπεζας Κύπρου και το 25,2% αυτών της Ελληνικής Τράπεζας καθίστανται ως μη εξυπηρετούμενα). Στην αντίπερα όχθη, όμως, η κοινωνία βοήθησε τις τράπεζες το 2013 στο να ορθοποδήσουν και γι’ αυτό ίσως να έχουν και αυτές σήμερα την υποχρέωση να βοηθήσουν την κοινωνία με τρόπους, πέραν από τα πακέτα που θα παρέχει η κυβέρνηση ώστε να επωφεληθούν οι πολίτες, όπως την αύξηση ορίων (π.χ. υπερανάληψης), την μείωση επιτοκίων και την αναθεώρηση δόσεων. Ειδικά αυτήν την περίοδο, κάποιος θα μπορούσε να παρουσιάσει τις τράπεζες κα τους πολίτες σαν δύο ανθρώπους δεμένους με το ίδιο ζευγάρι χειροπέδες. Αν ο ένας βουλιάξει θα τραβήξει και τον άλλον μαζί του. Ό,τι επηρεάζει τον έναν επηρεάζει και τον άλλον και γι’ αυτό θα πρέπει να αλληλοβοηθηθούν για να καταφέρουν να επιβιώσουν.
• Θετικό γεγονός αποτελεί το ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε την προσωρινή αναστολή του μέτρου για ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις, έτσι ώστε οι τράπεζες των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μπορούν να λειτουργούν κάτω από λιγότερο αυστηρά μέτρα και περιορισμούς.

Επίσης, η οικονομία της Κύπρου στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τομέα του τουρισμού και στα έσοδα που αποφέρει. Οι απαγορεύσεις αεροπορικών διακινήσεων ανά το παγκόσμιο, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Απριλίου, έχουν ήδη επηρεάσει τα τουριστικά έσοδα του τόπου μας. Υπολογίζεται (από την εταιρεία Moody’s) ότι τα έσοδα αυτά συνείσφεραν κατά 7% στο συνολικό ΑΕΠ της Κύπρου το έτος 2018, ενώ έμμεσα η συνεισφορά αυτή πιθανόν να ανέρχεται στο 22% (περίπου 2,3 εκατομμύρια τουρίστες ανά έτος). Η αβεβαιότητα που επικρατεί όσον αφορά το πότε θα τερματιστεί η κρίση αυτή δημιουργεί εν μέρει ένα μη ελεγχόμενο παράγοντα που όμως θα συνεχίσει να επηρεάζει την Κυπριακή οικονομία στον τομέα του τουρισμού μέχρι την λήξη του συναγερμού και την επιστροφή της κατάστασης σε φυσιολογικά επίπεδα.

Τα πιο πάνω στοιχεία δηλώνουν το μέγεθος του προβλήματος, αν και είναι σημαντικό να έχουμε πάντα στο μυαλό  μας ότι η κατάσταση αυτή δεν αφορά μόνο τον τόπο μας αλλά ολόκληρο τον πλανήτη κι ότι οι ρυθμοί των οικονομικών δραστηριοτήτων έχουν επηρεαστεί με αντίστοιχο τρόπο σχεδόν παντού. Από την άλλη, οι χώρες αλλά και οι διάφοροι οργανισμοί θα πρέπει σε αυτό το πλαίσιο να κατανοήσουν ότι, λόγω της αυξημένης παγκοσμιοποίησης, η στήριξη μεταξύ τους (κυρίως οικονομική, εισαγωγές και εξαγωγές, ο ρόλος οργανισμών όπως η ΕΕ) είναι αναγκαία. Έτσι, όταν φτάσουμε σε ένα αίσιο τέλος και αφήσουμε πίσω μας την παρούσα κρίση, θα έχουμε αποδείξει πως σαν ανθρωπότητα:

• Μπορούμε να ανταπεξέλθουμε σε μία πρόκληση με σωστές και υπεύθυνες πολιτικές παρεμβάσεις για την εφαρμογή πετυχημένων άμεσων σχεδίων κρίσης που ως στόχο έχουν το κοινό όφελος όλων.
• Μπορούμε να αφήσουμε στο περιθώριο τους κοινωνικούς διαχωρισμούς και να συσπειρωθούμε για το καλό μας (όπως κάνουμε τώρα απέναντι σε ένα κοινό εχθρό).
• Μπορούμε, όταν το θελήσουμε (αφού αναγκαστικά θα τα έχουμε καταφέρει για ένα χρονικό διάστημα), να παραχωρήσουμε στον πλανήτη και στο περιβάλλον του ένα διάλειμμα από τις κακουχίες που συνεχώς του προξενούμε.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ήδη:

• Η κρίση αυτή μας έχει «αναγκάσει» να στρέψουμε την προσοχή μας στη δημιουργία νέων καινοτόμων τεχνολογικών μεθόδων για διατήρηση διάφορων βασικών εργασιών και δραστηριοτήτων (Politico, 2020).
• Η κρίση αυτή μας έχει κάνει να αντιληφθούμε την αξία της ζωής και των μικρών χαρών που αυτή καθημερινά μας προσφέρει.
• Οι οικογένειες έχουν καθημερινά την ευκαιρία να περάσουν περισσότερο χρόνο μαζί στο σπίτι.
• Χώρες και περιοχές που στηρίζονται σχεδόν εξολοκλήρου στον τομέα εργοστασιακής βιομηχανίας διάφορων προϊόντων παραχωρούν ένα διάλειμμα στο φυσικό περιβάλλον του πλανήτη. Οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η εικόνα της Κίνας για πρώτη φορά μετά από χρόνια γίνεται εντελώς αντιληπτή από το διάστημα. Η Αμερικανική «NASA» υποστηρίζει ότι τα επίπεδα περιβαλλοντικής μόλυνσης στην Κίνα σημειώνουν σημαντική μείωση.

Καταλήγοντας, θα ήταν σε κάθε περίπτωση καλό, αφού μας δίνεται όλους πλέον πολύ περισσότερος ελεύθερος χρόνος, να τον χρησιμοποιήσουμε ουσιαστικά και δημιουργικά, για να σκεφτούμε ή ακόμη και να αναθεωρήσουμε διάφορες καθημερινές μας συνήθειες (επαγγελματικές και κοινωνικές) με απώτερο στόχο τόσο την κοινωνική όσο και την οικονομική πρόοδο και εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Βιβλιογραφία:

Charalambous, C. (2020, March). MOODY’s: Cyprus Measures Will Blunt Coronavirus Impact On Banks. Ανάκτηση από https://www.financialmirror.com/2020/03/19/moodys-cyprus-measures-will-blunt-coronavirusimpact-on-banks/

Colvin, C., & McLaughlin, E. (2020, March). Coronavirus And Spanish Flu: Economic Lessons To Learn From The Last Truly Global Pandemic . Ανάκτηση από http://theconversation.com/coronavirus-and-spanish-flueconomic-lessons-to-learn-from-the-last-truly-global-pandemic-133176

Jones, L., Brown, D., & Palumbo, D. (2020, March). Coronavirus: A Visual Guide To The Economic Impact.

Ανάκτηση από https://www.bbc.com/news/business-51706225

London Business School. (2020, March). The Economics of A Pandemic: The Case of COVID-19. Ανάκτηση από https://icsb.org/wp-content/uploads/2020/03/LBS_Covid19_final.pdf.pdf.pdf.pdf-1.pdf.pdf

Politico. (2020, March). Coronavirus Will Change the World Permanently. Here’s How. Ανάκτηση από https://www.politico.com/news/magazine/2020/03/19/coronavirus-effect-economy-life-societyanalysis-covid-135579

[content_block id=45]