Το πιο κάτω άρθρο ανατέθηκε στην Φλωρεντία Χαραλάμπους, η οποία ήρθε στην Εταιρεία μας ως ασκούμενη (intern) για 3 βδομάδες κατά τους μήνες Μάιο-Ιούνιο του 2024, και γράφτηκε με τη στενή επίβλεψη της Ομάδας μας. Η Φλωρεντία έχει μόλις ολοκληρώσει το τέταρτο και τελευταίο έτος της στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, παρακολουθώντας το πρόγραμμα των Οικονομικών, με κατεύθυνση στις Διεθνείς Ευρωπαϊκές Οικονομικές σπουδές. Το άρθρο αυτό έδωσε την ευκαιρία στη ίδια να περιγράψει με ένα πιο άμεσο τρόπο τις σκέψεις και τα ευρήματα της σχετικά με το πολύ ενδιαφέρον ζήτημα της συμμετοχής ατόμων με αναπηρία στον εργασιακό χώρο του σήμερα, καθώς η ίδια έχει μελετήσει σε βάθος το ζήτημα αυτό ως μέρος της πτυχιακής της έκθεσης κατά το τελευταίο της έτος στο πανεπιστήμιο. Η Εταιρεία μας έχει αποκτήσει γνώσεις και πληροφορίες σχετικά με ένα επίκαιρο και συνάμα πολύ σημαντικό θέμα που αφορά όλους μας ανεξαιρέτως, τόσο στην Κύπρο, όσο και στο εξωτερικό. Είναι σίγουρα ένα διαφωτιστικό άρθρο που αποτελεί μια σύντομη και ευχάριστη ανάγνωση για όλους.
“Αναπηρία και Εργασιακό Περιβάλλον: Εμπόδια, Οφέλη και Κρατική Υποστήριξη για ένα ωφέλιμο Εργατικό Δυναμικό”
Στον κόσμο που ζούμε σήμερα εν έτη 2024, η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό είναι ένα ζήτημα που απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του πλανήτη. Η απώλεια της εργασίας επηρεάζει την οικονομική σταθερότητα, την ψυχολογική ευεξία και την κοινωνική συνοχή της κοινωνίας. Αυτό γίνεται ακόμα πιο δύσκολο και οδυνηρό όταν πρόκειται για άτομα που έχουν κάποιου είδους αναπηρία, την κοινότητα ΑΜΕΑ δηλαδή. Τα ΑΜΕΑ άτομα αντιμετωπίζονται από την κοινωνία σε ένα μεγάλο βαθμό με επιφύλαξη και προβληματισμό, βιώνοντας καθημερινά με πολλούς και σημαντικούς τρόπους τον επιβαλλόμενο επαγγελματικό, κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό.
Τα κυριά είδη αναπηρίας που υπάρχουν είναι η νευρολογική αναπηρία, η φυσική αναπηρία, οι χρόνιες ασθένειες, η ψυχική αναπηρία και η αισθητηριακή αναπηρία. Πιο συγκεκριμένα, το «cognitive difficulty», δηλαδή η γνωστική δυσκολία η οποία σχετίζεται με την νευρολογική αναπηρία και αναφέρεται σε προβλήματα που σχετίζονται με το νευρικό σύστημα και την εγκεφαλική βλάβη, όπως για παράδειγμα η νόσος «Αλτσχάιμερ», η επιληψία και διάφορες άλλες νευρολογικές διαταραχές. Ακόμη, το «Ambulatory difficulty», ή αλλιώς φυσική αναπηρία, που επικεντρώνεται σε δυσκολίες στην κινητικότητα του ατόμου και τις λειτουργίες του σώματος και μπορεί να οφείλεται από κάποιο ατύχημα ή εκ γενετής. Παραδείγματα αυτού του είδους αναπηρίας είναι η έλλειψη άκρων, διάφορες παραλύσεις κτλ. Αρκετά σημαντική αναπηρία είναι και το «Independent living difficulty», η οποία σχετίζεται με τις δυσκολίες που περιορίζουν την καθημερινή λειτουργία του ατόμου και μπορεί να είναι ακόμη και μακροχρόνιες καταστάσεις, όπως για παράδειγμα ο διαβήτης. Το «Self-care difficulty», δηλαδή η δυσκολία αυτοφροντίδας, ή αλλιώς ψυχική αναπηρία, που αφορά καταστάσεις όπως είναι η σχιζοφρένεια, η κατάθλιψη, ο αυτισμός, καταστάσεις δηλαδή που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα του ανθρώπου. Τελευταία αλλά εξίσου σημαντική κατηγορία είναι το «vision or hearing difficulty», η αισθητηριακή αναπηρία δηλαδή, η οποία επηρεάζει την ακοή, την όραση και γενικά τις αισθήσεις του ατόμου. Παραδείγματα αυτή της αναπηρίας είναι τα βαρήκοα άτομα, άτομα με μειωμένη ακουστική και ορατή αντίληψη, καθώς και αλλά.
Όπως είναι αναμενόμενο, οι καταστάσεις αναπηρίας επηρεάζουν αρνητικά τα αποτελέσματα της εξασφάλισης εργασίας και την συμμετοχή των ατόμων αυτών στο εργατικό δυναμικό. Αυτό το αποτέλεσμα επικυρώνεται γιατί τα περισσότερα άτομα με αναπηρία δεν προσλαμβάνονται από τους εργοδότες, ως επίσης διότι δεν υπάρχουν αρκετά επαγγέλματα που να προσαρμόζονται στις ανάγκες τους έτσι ούτε και οι ίδιοι να θέλουν να εργαστούν. Αλλά ακόμη και να τους προσλάβει κάποιος εργοδότης και να μπουν σε μια εταιρεία, πρέπει ο χώρος να τους φιλοξενήσει, να προσαρμοστεί καταλληλά ώστε να είναι ασφαλής για το άτομο με την αναπηρία και επίσης να ακολουθούνται ευλαβικά από την επιχείρηση οι κανόνες και τα προγράμματα που θέτουν οι οργανισμοί προστασίας ατόμων με ειδικές ανάγκες. Η συμμετοχή λοιπόν των ατόμων με κάποια αναπηρία στο εργατικό δυναμικό προϋποθέτει ότι οι εργοδότες θα πρέπει να εξασφαλίσουν την ασφάλεια τους στον εργασιακό χώρο με συγκεκριμένες εγκαταστάσεις και περαιτέρω στήριξη, κάτι το οποίο ενδεχομένως να αυξήσει το κόστος της επιχείρησης τους. Αυτό δημιουργεί μεν κάποια εμπόδια αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει ευκαιρίες και κίνητρα για τους εργοδότες να έχουν στην εταιρεία τους άτομα με ειδικές ανάγκες.
Αν θεωρήσουμε ότι ο κυριότερος στόχος κάθε επιχείρησης είναι η μεγιστοποίηση των κερδών της, για τους διευθυντές μιας εταιρείας, υφίσταται μια ανησυχία για να προσλάβουν άτομα ΑΜΕΑ, γιατί θα αυξηθεί το κόστος τους, αφού τα ΑΜΕΑ άτομα χρειάζονται συγκεκριμένες εγκαταστάσεις στο εργασιακό τους περιβάλλον όπως έχει αναφερθεί, καθώς επίσης και φαρμακευτική περίθαλψη, και κάποιες άλλες υπηρεσίες που θα τους είναι χρήσιμες. Οι εργαζόμενοι με αναπηρία ευνοούνται από τις εγκαταστάσεις αυτές και έτσι μπορούν να δουλεύουν πιο γρηγορά και με μεγαλύτερη ευκολία, άρα αυτό βελτιώνει την απόδοση τους προς όφελος της επιχείρησης.
Τα άτομα με ειδικές ανάγκες πιο συχνά βρίσκονται δυστυχώς εχτός εργατικού δυναμικού. Όπως αναφέρεται και πιο πάνω, αυτό συμβαίνει γιατί κάποιοι εργοδότες είναι πιο δισταχτικοί στο να προσλάβουν άτομα με αναπηρία στην επιχείρηση τους. Έχουν το αίσθημα του φόβου ότι δεν θα ανταπεξέλθουν τα άτομα αυτά στις απαιτήσεις που χρειάζονται για την συγκεκριμένη θέση εργασίας. Έχουν ανησυχίες για το αν θα υστερούν σε απόδοση σε σχέση με τους συναδέλφους τους χωρίς αναπηρία και αν θα υπάρχουν γενικά εντάσεις και διαφωνίες μεταξύ των υπάλληλων αλλά και των πελατών. Συγκεκριμένα, οι εργοδότες φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη ανησυχία για τα άτομα με ψυχική αναπηρία και για τα ξεσπάσματα συμπεριφοράς που μπορεί να έχουν, είτε σε πελάτες, είτε σε συνάδελφους τους. Για τον λόγο αυτό, οι εργοδότες ζητούν να γνωρίζουν το είδος αναπηρίας του ατόμου από πριν. Ακόμη ένα άλλο εμπόδιο για τους εργοδότες είναι ότι τα άτομα με κάποιου είδους αναπηρία δικαιούνται περισσότερες μέρες αδείας για ιατρικούς σκοπούς και αυτό δημιουργεί μια αυξημένη ανάγκη αντικατάστασης των ατόμων αυτών στην εταιρεία για τις μέρες που θα λείπουν, κάτι που ίσως αποδειχθεί δαπανηρό για την επιχείρηση. Οι εργοδότες έχουν επίσης το άγχος από την νομική πλευρά γιατί όταν προσλαμβάνουν άτομα ΑΜΕΑ είναι υποχρεωμένοι από τον νομό να τους πληρώνουν δίκαια και σωστά και να τους παρέχουν όλες τις εγκαταστάσεις που χρειάζονται και αυτό τους αυξάνει το κόστος τους. Αυτό φυσικά σε μια δίκαιη κοινωνία με θεσμούς θα έπρεπε να ισχύει για όλους τους εργαζομένους ανεξαιρέτως.
Είναι γεγονός ότι εκπαίδευση και κατάρτιση των εργαζομένων παίζει σημαντικό ρόλο στην μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας, και κατ’ επέκταση των κερδών της επιχείρησης. Οι περιορισμοί που μπορεί να είχαν τα ΑΜΕΑ άτομα στην εκπαίδευση τους μπορεί να τους εμποδίσουν στο να παίρνουν κάποιες θέσεις εργασίας που να απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις και ικανότητες. Αυτό βέβαια μπορεί να βελτιωθεί, αν οι εργοδότες έχουν την οικονομική δυνατότητα να διοργανώσουν ή να παρέχουν την ευχέρεια συμμέτοχης σε σεμινάρια για ενημέρωση και πρακτική εξάσκηση των ατόμων που δεν έχουν την απαραίτητη εκπαίδευση. Με τον τρόπο αυτό, θα αποκτηθούν εξειδικευμένες γνώσεις που θα οδηγήσουν στην αξιοποίηση των ικανοτήτων των ατόμων με ειδικές ανάγκες και έτσι θα μπορούν και οι ίδιοι να προσφέρουν στην επιχείρηση και επιπλέον να διατηρούν την ψυχολογία που χρειάζεται για να είναι και η ζωή τους εχτός δουλειάς καλύτερη και όσο πιο φυσιολογική γίνεται. Αν γενικά υπάρχει ευαισθητοποίηση και θέληση για προσαρμογή του εργασιακού περιβάλλοντος στα άτομα με ειδικές ανάγκες και παρασχεθούν οι κατάλληλες εγκαταστάσεις, η παραγωγικότητα των ατόμων αυτών θα είναι αυξημένη και τα αποτελέσματα, μετρήσιμα και μη, θα είναι θετικότατα.
Σημαντικό ρόλο όμως παίζει και το είδος της αναπηρίας που έχει ένα άτομο. Η ψυχική αναπηρία όπως σχιζοφρένεια και αυτισμός, καθώς και οι χρόνιες ασθένειες και η φυσική αναπηρία είναι πιο πιθανόν να αποτρέπουν ένα άτομο από το να ενταχθεί στο εργατικό δυναμικό μιας επιχείρησης. Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι τα άτομα με αισθητηριακή αναπηρία όπως τα βαρήκοα άτομα και άτομα με μειωμένη ακουστική και ορατή αντίληψη έχουν το ψηλότερο ποσοστό συμμέτοχης στο εργατικό δυναμικό και αυτό συμβαίνει γιατί το είδος αναπηρίας τους δεν τους εμποδίζει σε μεγάλο βαθμό στο να εργαστούν και να έχουν μια καλή και καλοπληρωμένη θέση εργασίας. Ψηλό ποσοστό συμμετοχής έχουν και τα άτομα με νευρολογική αναπηρία.
Σημαντική είναι η εμπλοκή του κράτους αφού βοηθά τις επιχειρήσεις που έχουν εργαζόμενους με ειδικές ανάγκες δίνοντας οικονομικά κίνητρα. Για παράδειγμα, με φορολογικά κίνητρα ή επιδοτήσεις. Επίσης δίνει μια οικονομική ενίσχυση για τις εγκαταστάσεις και τα προγράμματα που θα χρειαστούν να υιοθετήσει η επιχείρηση για την ευκολότερη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στους ιδιωτικούς και δημοσίους χώρους εργασίας. Σε κάποιες περιπτώσεις, το κράτος είναι πρόθυμο να χρηματοδοτήσει τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που μπορεί να χρειαστούν για τα άτομα με ειδικές αναπηρίες για την απόκτηση των δεξιοτήτων που απαιτούνται για να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό της αγοράς εργασίας. Αυτή η οικονομική βοήθεια από το κράτος, ενθαρρύνει ως ένα βαθμό τις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν άτομα με ειδικές ανάγκες, γιατί γνωρίζουν ότι θα απαλυνθούν τα αυξημένα κόστη τους για αγορά των εγκαταστάσεων που επιβάλλονται να έχουν στον εργασιακό τους χώρο.
Σήμερα, οι εργοδότες είναι πιο πρόθυμοι στις προσλήψεις τους για τα άτομα με κάποια αναπηρία σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό γίνεται τις περισσότερες φορές από εργοδότες που έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο και που είναι καλύτερα ενημερωμένοι σχετικά με τις διαδικασίες ένταξης των ατόμων αυτών στην αγορά εργασίας και άρα είναι θετικοί και μακριά από στερεοτυπικές αντιλήψεις, αφού μπορούν να σκεφτούν πιο πρακτικά και πιο λειτουργικά. Δεν έχουν φόβο ή ανησυχία απόδοσης, συγκρούσεων και του κόστους πρόσληψης όσον αφορά τα άτομα αυτά. Οι σύγχρονες και μοντέρνες εταιρείες προσπαθούν να επιδεικνύουν την εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) μέσω διάφορων πρακτικών, μια εκ των οποίων είναι η πρόσληψη ατόμων με ειδικές ανάγκες στον εργασιακό τους χώρο. Οι μοντέρνες επιχειρήσεις σήμερα αναγνωρίζουν ότι η επιτυχία δεν μετριέται μόνο από τα οικονομικά κέρδη, αλλά και από την κοινωνική και περιβαλλοντική επίδραση. Η ΕΚΕ είναι ένα πλαίσιο που ενσωματώνει αυτές τις αξίες και δεσμεύει τις εταιρείες να λειτουργούν υπεύθυνα. Σύμφωνα με μια ερευνά από τους Scott et al το 2017, εταιρείες μεγαλύτερου μεγέθους είναι συνήθως πιο φιλικές και πρόθυμες στο να προσφέρουν θέσεις εργασίας σε άτομα με κάποιους είδους αναπηρία και αυτό γίνεται πιθανό λόγω του μεγέθους της εταιρείας και της κοινωνικής πολιτικής που ακολουθούν.
Εν κατακλείδι, πρέπει όλοι να αναγνωρίσουμε τη σημασία της προστασίας και της υποστήριξης των ατόμων ΑΜΕΑ στο περιβάλλον εργασίας. Η ανάγκη για ισότητα ευκαιριών στην αγορά εργασίας δεν είναι μόνο ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και μια επιχειρηματική και κοινωνική ανάγκη. Είναι φανερό και σίγουρο ότι πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση μιας κοινωνίας που δεν αφήνει κανένα στο περιθώριο και που προσφέρει ευκαιρίες ανάπτυξης και επαγγελματικής πραγματοποίησης σε όλους. Η προστασία και η υποστήριξη των ατόμων με ειδικές αναπηρίες στον χώρο εργασίας αποτελούν όχι μόνο ηθική υποστήριξη, αλλά και μια επένδυση στην κοινωνία και στην οικονομία μας. Μέσα από την συνεργασία, κατανόηση και συλλογική δράση, μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο οπού όλοι έχουν την ευκαιρία να ακολουθήσουν τα όνειρα τους και να συμβάλουν στην κοινωνία με τα δικά τους θέλω και με τον τρόπο που οι ίδιοι θέλουν και επιθυμούν. Τότε και μόνο τότε θα αρχίσουμε να μιλούμε όχι για άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ), αλλά περισσότερο για άτομά με ειδικές ικανότητες, που θα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της αγοράς εργασίας και ενός ευνομούμενου και ευαίσθητου κράτους.
“THE REVITA TEAM”
Σημείωση: Τα άρθρα και τα δημοσιεύματα της εταιρείας μας, σκοπό έχουν να παραθέσουν στοιχεία για συγκεκριμένα θέματα καθώς και απόψεις που βασίζονται σε εμπειρία και γνώση που έχει αποκτηθεί. Απώτερος σκοπός μας είναι η επιμόρφωση των αναγνωστών στο σύνολο τους και όχι η παροχή συμβουλών για συγκεκριμένες περιπτώσεις. Για όλα τα προηγούμενα άρθρα της εταιρείας μας, μπορείτε να επισκεφτείτε την σελίδα μας στο Facebook, https://www.facebook.com/revitaconsult όπως και το blog στην ιστοσελίδα μας.
