Τα τελευταία τέσσερα χρόνια ο Αγγλικός όρος «Brexit» έχει γίνει πλέον γνωστός σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό στο διεθνές κοινό. Η λέξη «Brexit» έχει χρησιμοποιηθεί αμέτρητες φορές από διάφορους συνανθρώπους μας τόσο στην απλή όσο και στην επαγγελματική καθημερινότητά τους. Ποια είναι η έννοια όμως του όρου «Brexit» και ποια η σημασία του για την Κύπρο;
Το «Brexit» αναφέρεται στην διαδικασία κατά την οποία το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) θα σταματήσει να αποτελεί κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Οι διαδικασίες για το «Brexit» ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2016 και μετά από δημοψήφισμα στο ΗΒ το οποίο ανέδειξε την επιθυμία του μεγαλύτερου μέρους των ψηφοφόρων (52%/17.4 εκατομμυρίων ανθρώπων) για αποχώρηση της πατρίδας τους από την ΕΕ. Το γεγονός ότι το ΗΒ αποτελούν σήμερα 66.4 εκατομμύρια κάτοικοι, ενώ περίπου 13 εκατομμύρια άνθρωποι δεν άσκησαν την ψήφο τους το 2016, καθιστά το αποτέλεσμα του συγκεκριμένου δημοψηφίσματος ως αμφιλεγόμενο και παραμένει αμφίβολο μέχρι και σήμερα το κατά πόσο αντιπροσωπεύει στο έπακρον μία γενική επιθυμία ολόκληρου του Βρετανικού πληθυσμού. Παρόλη τη δημοσιότητα, θετικές και αρνητικές αντιδράσεις που έλαβε το συγκεκριμένο δημοψήφισμα, στις 31 Ιανουαρίου 2020 το «Brexit» έγινε πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι το ΗΒ δεν αποτελεί πλέον μέρος του πολιτικού και θεσμικού σώματος της ΕΕ.
Παρόλο που το «Brexit» έχει ανακοινωθεί και επίσημα, εκκρεμεί ακόμα μία περίοδος αναπροσαρμογών μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2020 κατά την οποία αναμένεται να παρθούν σημαντικές αποφάσεις και συμφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών σχετικά με τη σχέση που θα διατηρήσουν και τους όρους οι οποίοι θα ισχύουν μετά το πέρασμα του 2020. Αυτή η διαδικασία θα αποτελέσει μία πρόκληση για τους διαπραγματευτές, αφού η κοινή πορεία Ευρώπης και ΗΒ υφίσταται από το 1973. Τα σενάρια τα οποία μπορούν να προκύψουν είναι δύο, το να υπάρξει ή να μην υπάρξει δηλαδή μία συμφωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές. Στην περίπτωση που θα υπάρξει αποχώρηση χωρίς κάποια συμφωνία, τότε ο παράγοντας των απρόβλεπτων εξελίξεων μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο. Για αυτό τον λόγο οι δύο πλευρές ως επί το πλείστον προωθούν το να υπάρξει μία συμφωνία.
Η διαδικασία εξόδου μίας χώρας με την εμβέλεια του ΗΒ από την ΕΕ δεν μπορεί να θεωρηθεί ως απλή, αφού ενδέχεται να επηρεαστούν διάφοροι οικονομικοί και άλλοι τομείς. Οι κύριοι οικονομικοί τομείς οι οποίοι αναμένεται να επηρεαστούν περισσότερο είναι ο χρηματοπιστωτικός, ο εμπορικός, ο τραπεζικός, ο επενδυτικός, καθώς και αυτός της τουριστικής ανάπτυξης. Όσον αφορά τους πρώτους δύο τομείς (Χρηματοπιστωτικός και Εμπορικός), η αποχώρηση του ΗΒ από την ΕΕ ίσως να φέρει προσωρινά περαιτέρω πτώση στην αξία της Αγγλικής λίρας και την υποτίμησή της σε σχέση με το ευρώ. Παρόλο που το μέγεθος και η διάρκεια αυτής της πτώσης παραμένουν αβέβαια, η πορεία της Αγγλικής λίρας έχει καταγράψει μία σταδιακή πτώση κατά την περίοδο των τελευταίων πέντε χρόνων, από την ισοτιμία του €1.35 τον Φεβρουάριο του 2015 σε €1.18 τον Φεβρουάριο του 2020. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αυξήσεις στις τιμές των εισαγόμενων εμπορευμάτων από την ΕΕ, καθώς αυτά όχι μόνο θα κοστίζουν πιο ακριβά, αλλά υπάρχει και η πιθανότητα να επηρεάζονται από νέους φόρους και δασμούς, αφού το ΗΒ δεν θα ανήκει πλέον στην ΕΕ και για αυτόν τον λόγο δεν θα ισχύει πλέον η ελεύθερη διακίνηση εμπορίου. Αυτό μπορεί να αποτελέσει πλήγμα για το ΗΒ, αφού το ένα τρίτο των εισαγωγών του έχουν ως προέλευσή τους χώρες της ΕΕ (Γερμανία, Ολλανδία, κτλ.).
Όσον αφορά την πατρίδα μας, το πιο πάνω ζήτημα ενδέχεται να επηρεάσει και τις εισαγωγές και εξαγωγές από την Κύπρο στο ΗΒ. Πιθανή πτώση της Αγγλικής λίρας θα κατατάξει σε πρώτη φάση ως φθηνότερες τις εισαγωγές προϊόντων από το ΗΒ, ενώ παράλληλα οι εξαγωγές Κυπριακών προϊόντων στο ΗΒ θα μοιάζουν πιο ακριβές. Αυτό μπορεί να φαντάζει ως ένα ιδανικό σενάριο για τον Κύπριο καταναλωτή, όμως η διάρκειά του θα εξαρτηθεί από το μέγεθος της επίδρασης του «Brexit» στο ΗΒ, αλλά και από το χρονικό διάστημα το οποίο θα χρειαστεί το ΗΒ για να ανταπεξέλθει και να επαναφέρει την οικονομία του και πάλι σε τροχιά ανάπτυξης. Επίσης, η επιβολή δασμών θα διαγράψει εν μέρη το πλεονέκτημα από την πτώση της λίρας, ενώ την ίδια ώρα διάφορα εισαγόμενα προϊόντα στο ΗΒ από την Ευρώπη θα υπόκεινται και αυτά σε αναθεωρημένους δασμούς (το ΗΒ θα εφαρμόσει το «Most Favoured Nation Τariff» ή αλλιώς MFN από τον Ιανουάριο του 2021). Όλα θα εξαρτώνται από το μέγεθος των δασμών αλλά και της οποιασδήποτε τυχών περαιτέρω υποτίμησης σε σχέση με το ευρώ. Αυτές οι πιθανές μελλοντικές επιπτώσεις θα μπορούσαν να ακυρώνονταν εν μέρη από τη μέθοδο «Backstop», την οποία είχε προωθήσει η πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας, Theresa May, κατά την περίοδο της θητείας της και που είχε ως κύρια προϋπόθεση την εξασφάλιση ελεύθερης διακίνησης εμπορευμάτων χωρίς την ύπαρξη δασμών εισαγωγής από την ΕΕ στο ΗΒ μέσω της Βορείου Ιρλανδίας. Το «Backstop» όμως είναι πλέον υπό αμφιβολία με την εκλογή του νυν πρωθυπουργού της χώρας, Boris Johnson.
Στον Τραπεζικό τομέα, η σημασία της ΕΕ για τις Βρετανικές τράπεζες αντανακλάται από το γεγονός ότι το 2016 το 25% των τραπεζικών εισοδημάτων προέρχονταν από πελάτες και προϊόντα συνδεδεμένα με την ΕΕ. Η έξοδος του ΗΒ από την ΕΕ αναμένεται να φέρει την αναθεώρηση και ίσως την μετακίνηση μίας μερίδας τραπεζικών δραστηριοτήτων σε άλλες περιοχές εκτός ΕΕ. Επιπλέον πιθανές επιπτώσεις είναι τα αυξημένα κόστη για τις τράπεζες που θα αναγκαστούν να αναθεωρήσουν την πολιτική τους εάν πρόκειται να συνεχίσουν να λειτουργούν κανονικά σε χώρες της ΕΕ διατηρώντας ως κύρια βάση τους το ΗΒ, καθώς και το κλείσιμο μιας μερίδας τραπεζικών παραρτημάτων στο ΗΒ. Τα διάφορα διασυνοριακά τραπεζικά κόστη συναλλαγών που ενδέχεται να προκύψουν λόγω «Brexit» πιθανόν να μεταφερθούν και να επιβαρύνουν εν μέρη τους πελάτες και χρήστες τραπεζικών υπηρεσιών στο ΗΒ.
Επιπλέον, η ομπρέλα κάτω από την οποία συμπορεύονται τα διάφορα κράτη-μέλη της ΕΕ προϋποθέτει διάφορους νόμους οι οποίοι εξασφαλίζουν την ελεύθερη διακίνηση πληροφοριών και δεδομένων μεταξύ των χωρών. Αυτό γίνεται εφικτό μέσα από το σύστημα ΙΜΙ (Internal Market Information) της ΕΕ. Με την παύση της επίσημης συμμετοχής και συμβολής του ΗΒ στις διαδικασίες της ΕΕ, αυτόματα αυτή η κοινή χρήση πληροφοριών και δεδομένων μεταξύ των δύο πιθανόν να σταματήσει. Το γεγονός αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον επιχειρηματικό τομέα σε διάφορες χώρες, αφού θα πάψει να υπάρχει πλήρης επικοινωνία και κοινή πορεία μεταξύ ΗΒ και ΕΕ. Ένα παράδειγμα είναι η πιθανότητα αφαίρεσης του δικαιώματος προσφοροδότησης από εταιρείες που εδρεύουν στο ΗΒ σε δημόσιες συμβάσεις οποιουδήποτε κράτους-μέλους της ΕΕ και ανάποδα. Με τη σειρά του, αυτό μπορεί να σημαίνει αυξανόμενα διαδικτυακά κόστη, κόστη αεροπορικών εισιτηρίων αλλά και τηλεπικοινωνιών για τους πολίτες της ΕΕ που θα ταξιδεύουν από και προς το ΗΒ.
Όσον αφορά τον τομέα των Επενδύσεων, οι άμεσες ξένες επενδύσεις στο ΗΒ αγγίζουν το ποσό του ενός τρισεκατομμυρίου Αγγλικών λιρών, το οποίο κατά τουλάχιστον 50% αποτελούν επενδύσεις που προέρχονται από κράτη-μέλη της ΕΕ. Αυτό που σε μεγάλο βαθμό καθιστούσε το ΗΒ ως ελκυστικό στα μάτια των ξένων επενδυτών μέχρι τώρα ήταν το ότι μία τέτοιας εμβέλειας οικονομία τους πρόσφερε πρόσβαση στην ενιαία αγορά της ΕΕ. Αυτού του είδους οι επενδυτικές δραστηριότητες ενδέχεται να μειωθούν αισθητά κατά τη διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας λόγο του «Brexit» . Αυτό το γεγονός αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών στο ΗΒ, αφού οι άμεσες ξένες επενδύσεις θεωρούνται ένας κύριος οικονομικός παράγοντας που επηρεάζει το πραγματικό εισόδημα σε μία χώρα. Την ίδια ώρα, πιστεύουμε πως η Κύπρος θα επωφεληθεί από τα πιο πάνω, αφού θα προσφέρει μία λύση για τους διεθνείς επενδυτές οι οποίοι θα ψάχνουν για μία πρόσβαση στις Ευρωπαϊκές αγορές μετά από την έξοδο του ΗΒ από την ΕΕ και μπορεί να φαντάζει και ως μια κατάλληλη εναλλακτική λύση.
Στον τομέα του Τουρισμού, οι Βρετανοί τουρίστες θα χρειάζονται διαβατήριο όταν ταξιδεύουν από και προς Ευρωπαϊκά κράτη-μέλη. Στην περίπτωση που οι δύο πλευρές δεν καταλήξουν σε κάποια επίσημη συμφωνία, είναι πιθανό το σενάριο οι πολίτες του ΗΒ να χρειάζονται μία ETIAS visa waiver για τις μετακινήσεις τους στην Ευρώπη. Όσον αφορά την πατρίδα μας, είναι μεν γεγονός ότι το 33.6% του τουριστικού πληθυσμού της Κύπρου (όπως καταμετρήθηκε τον Αύγουστο του 2019) προέρχεται από το ΗΒ, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι το «Brexit» θα αποτρέψει τους κατοίκους ΗΒ σε κάποιο σημαντικό βαθμό από το να ταξιδεύουν στο νησί (αλλά ούτε και τους Κύπριους πολίτες από το να ταξιδεύουν στο ΗΒ), παρά την οποιαδήποτε περαιτέρω πτώση της Αγγλικής λίρας στο μέλλον ή τις αλλαγές στις τιμές αεροπορικών εισιτηρίων. Εν τέλη, αυτό εναπόκειται στο πόσο ελκυστικός προορισμός φαντάζει η Κύπρος και το ΗΒ, από τις ίδιες τις ενέργειες της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Υφυπουργείου Τουρισμού αλλά και από το αντίστοιχο στο ΗΒ για διατήρηση της τουριστικής ανάπτυξης, αλλά και από την ελαστικότητα της ζήτησης των ιδίων των τουριστών ως προς το κόστος αεροπορικών εισιτηρίων (πόσο εύκολα δηλαδή επηρεάζεται η ζήτηση με μία αλλαγή στο κόστος των εισιτηρίων).
Πώς όμως θα επηρεαστεί η ζωή μας ως Κύπριοι και σε άλλους τομείς πέραν των πιο πάνω με τον ερχομό του «Brexit»; Δύο πολύ σημαντικά κεφάλαια είναι οι εξελίξεις στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και τα Βρετανικά πανεπιστήμια, καθώς και οι εξελίξεις στον τομέα Εργασίας στο ΗΒ. Συγκεκριμένα, τα Βρετανικά πανεπιστήμια δεσμεύτηκαν ήδη για τη συνέχεια της υφιστάμενης κατάστασης σε δίδακτρα, επιχορηγήσεις και δανειοδοτήσεις σε Ευρωπαίους φοιτητές που θα ενταχθούν σε αυτά μέχρι και την έναρξη της νέας ακαδημαϊκής χρονιάς 2020/21. Με την πάροδο της ακαδημαϊκής χρονιάς 2020/21 όμως, όλοι οι φοιτητές που θα συνεχίσουν τις σπουδές τους και μετά το καλοκαίρι του 2021 θα πρέπει να αιτηθούν για ένταξή τους στο «EU Settlement Scheme» μέχρι και τον Ιούνιο του ιδίου έτους. Όσον αφορά τα δίδακτρα που θα ισχύουν για τους Ευρωπαίους φοιτητές με την έναρξη της ακαδημαϊκής χρονιάς 2021/22, αυτά ενδέχεται να αυξηθούν (αν και ο βαθμός της αύξησης ακόμη παραμένει άγνωστος), ενώ τα προγράμματα δανειοδότησης θα τροποποιηθούν ή θα σταματήσουν. Στον εργασιακό τομέα, πιθανότατα να αναθεωρηθεί ο νόμος και οι Ευρωπαίοι πολίτες να χρειάζονται και αυτοί μία γενική Visa για να μπορούν να μπουν στη διαδικασία εξεύρεσης εργασίας από τον Ιανουάριο του 2021 και μετά. Οι απόφοιτοι Βρετανικών πανεπιστημίων πιθανόν να λαμβάνουν μία περίοδο «χάριτος» κατά την οποία θα μπορούν να ψάξουν για δουλειά μέχρι να εκδοθεί η συγκεκριμένη Visa.
Τέλος, αξίζει και είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι παρόλη την αβεβαιότητα η οποία συγκεντρώνεται γύρο από το «Brexit» και το γεγονός ότι το ΗΒ δεν ανήκει πλέον θεσμικά στην ΕΕ, είναι βέβαιο ότι μέχρι το τέλος της περιόδου προσαρμογής (31 Δεκεμβρίου 2020) όλες οι συναλλαγές μεταξύ κρατών-μελών της ΕΕ, όπως η Κύπρος, και του ΗΒ θα συνεχίσουν να γίνονται κανονικά. Αυτό σημαίνει ότι συνεχίζει να ισχύει η ελευθερία διακίνησης, εγκατάστασης προσώπων, κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών όπως έχουμε συνηθίσει.
Το «Brexit» μπορεί για την ώρα να φαντάζει ως ένα γεγονός το οποίο θα έχει μεγάλη επίδραση στη ζωή των Βρετανών και των κατοίκων της ΕΕ, αφού η συμβολή του ΗΒ στην ανάπτυξη της ΕΕ ήταν μέχρι τώρα αντίστοιχη με την συνολική όλων των υπόλοιπων κρατών μαζί (πλην της Γερμανίας). Από την μεριά της όμως, η ΕΕ συνέβαλε και αυτή το μέγιστο στην οικονομική ανάπτυξη του ΗΒ, η οποία αυξήθηκε σε ποσοστό με την πάροδο των χρόνων από το 1973 περισσότερο από κάθε άλλο κράτος-μέλος, κατά 103%. Για αυτόν το λόγο υπάρχει το κίνητρο και το συμφέρον για μία ομαλή εξέλιξη και διατήρηση μίας φιλικής και παραγωγικής σχέσης μεταξύ των δύο. Το ΗΒ ενδέχεται πλέον να αναζητήσει τα συμφέροντά του σε οικονομικές συμμαχίες και με άλλα κράτη, κυρίως με τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία (Κοινοπολιτεία) αλλά και την Κίνα, για την οποία ο Βρετανός πρωθυπουργός εξέφρασε προθυμία για συνεργασία τον Ιούλιο του 2019. Όπως είπε κάποτε και ο Βρετανός φιλόσοφος John Stuart Mill, «Σε όλες τις κυβερνήσεις, τα συμφέροντα προηγούνται της αλήθειας». Έτσι κι εμείς σαν Κύπριοι, όπως και όλοι, είναι σημαντικό να παρακολουθούμε τις εξελίξεις για να καταφέρουμε να διασφαλίσουμε τις συμμαχίες που πιστεύουμε ότι είναι οι πιο χρήσιμες για την ανάπτυξη του τόπου μας. Με το ΗΒ υπήρχε πάντοτε μία στενή σχέση η οποία συνεχίζει μέχρι και σήμερα. Όπως υποστήριξε κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, «Είναι μια τέχνη να φροντίζεις ώστε τα συμφέροντα της χώρας σου να ευθυγραμμίζονται με αυτά των δυνατών». Ελπίζουμε ότι το «Brexit» θα αποτελέσει κίνητρο για εμάς για καταβολή μεγαλύτερης προσπάθειας με στόχο την πρόοδο και την ευημερία της Κύπρου, νοούμενου ότι αυτό θα το επιτρέπουν τα καινούρια και αναθεωρημένα δεδομένα που θα ισχύουν.
[content_block id=45]
